خانواده درجه یک

گزیده ای از کتاب شریف مفاتیح الحیاة

نیکی به خانواده

خانواده، نخستین کانون رشد و آرامش بشری است که مراقبت از آن مسئولیتی سنگین به شمار آمده و موجب نجات از رنج و عذاب دنیوی و اخروی خواهد گردید.قرآن و روایات برای خانواده اهمیت ویژه‌ای قائل شده و احکام و آداب فراوانی برای رشد و بالندگی آن مقرر کرده‌اند که افزون بر رعایت آن‌ها برای رفاه و آسایش و رشد و تعالی خانواده، باید از خدای سبحان نیز نجات و آسایش خانواده را خواست.

وقتی حضرت ابراهیم ^{(علیه السّلام)} به فرمان خدا همسر و فرزند خود را به مکه آورد، دست به دعا برداشت و عرض کرد: پروردگارا! من برخی از فرزندانم (اسماعیل و نسل او) را در سرزمین بی‌کشت و زرع، در کنار خانه محترم تو سکونت دادم؛ پروردگارا! تا نماز را برپا دارند، پس دل‌های گروهی از مردم را به آنان گرایش ده و آنان را از میوه‌ها و محصولات روزی عطا کن، باشد که سپاسگزاری کنند؛ همچنین جناب لوط که پس از تلاش فرهنگی فراوان نتوانست مردم را از هلاکت برهاند برای نجات خانواده باایمان خود چنین دعا کرد: پروردگارا! من و خانواده‌ام را که تنها گروندگان به من‌اند از وزر و وبال آنچه این مردم انجام می‌دهند، رهایی بخش.

رسول خدا ^{(صلّی الله علیه و آله)} فرمود: هر معروفی صدقه به شمار می‌آید و هر آنچه را که مؤمن برای خود و خانواده و همسرش هزینه کند و نیز هر آنچه با آن آبروی خود را حفظ کند برایش صدقه نوشته می‌شود و فرمود: بهترین شما کسانی هستند که برای خانواده خود بهترین باشند و من برای خانواده خودم بهترین شما هستم و نیز فرمود: کسی که به بازار رود و تحفه‌ای بخرد و آن را برای خانواده خویش ببرد مانند کسی است که صدقه‌ای را به سوی نیازمندان می‌برد.

امام رضا ^{(علیه السّلام)} فرمود: هر کس روزی را از راه حلالش بجوید و برای خود و خانواده‌اش هزینه کند همانند مجاهد در راه خداست. آن امام ^{(علیه السّلام)} در ادامه این حدیث فرمود: اگر مردی دچار تنگدستی شد، به ضمانت خدا و پیامبرش ^{(صلّی الله علیه و آله)} به میزان غذای مورد نیاز خانواده‌اش وام بگیرد و اگر پیش از بازپرداخت وام خود وفات یافت، بر عهده پیشوای مسلمانان است که وام وی را بپردازد.

امام صادق ^{(علیه السّلام)} فرمود: هرگاه یکی از شما تنگدست شد، سفر کند و در پی فضل خدا باشد و خود و خانواده‌اش را ناراحت نکند.

احسان و نیکی به خانواده باید متناسب با توانایی فرد باشد، از این رو امام رضا ^{(علیه السّلام)} فرمود: صاحب نعمت باید برای خانواده خود گشایشی فراهم کند.

 

هم‌غذا شدن با خانواده

مؤمن باید خانواده خود را در همه خوشی‌ها و نعمت‌ها سهیم کند، حتی در غذا خوردن نیز با آنان باشد. قرآن کریم می‌فرماید: و خدا برخی از شما را در بهره‌وری از روزی، بر برخی دیگر برتری بخشیده است، پس کسانی که برتری داده شده‌اند، حاضر نیستند روزی خود و امکان بهره‌برداری آزادانه از آن را در اختیار بردگان خود قرار دهند تا در آن با هم برابر باشند.

امام صادق ^{(علیه السّلام)} در تطبیق این آیه فرمود: شایسته نیست کسی غذایی را به خود اختصاص دهد و خانواده‌اش را در آن سهیم نکند.

حضرت رسول ^{(صلّی الله علیه و آله)} یکی از نشانه‌های تواضع را در هم‌غذا شدن مرد با خانواده‌اش می‌داند و می‌فرماید: آیا شما را به پنج چیز آگاه نکنم که اگر در کسی باشد متکبر نیست؟ چوپانی و بستن گوسفند، پوشیدن لباس پشمی، همنیشنی با تهیدستان، سوار شدن بر الاغ (کنایه از مرکب ارزان قیمت) و هم غذا شدن مرد با خانواده‌اش.

 

توجه به خانواده در روز جمعه

گرچه نیکی به خانواده، همواره مطلوب است اما روز جمعه برای احسان به خانواده اهمیت ویژه‌ای دارد تا زمینه توجه به جایگاه روز جمعه و معنویت‌گرایی از این طریق برای خانواده فراهم شود، از این رو پیامبر اکرم^{(صلّی الله علیه و آله)} فرموده است: خانواده خود را روز جمعه از میوه یا گوشتی بهره‌مند سازید تا با آمدن جمعه شادمان شوند.

 

مراقبت از خانواده

ابوبصیر می گوید درباره آیه مبارکه «ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِیكُمْ نَاراً» یعنی خود و خانواده خود را از آتش نگه دارید، از امام صادق^{(علیه السّلام)} پرسیدم: چگونه آنان را نگه دارم؟ آن حضرت^{(علیه السّلام)} فرمودند: «آنها را به آنچه خدا به آن فرمان داده فرمان بده و از آنچه باز داشته، بازشان دار. اگر اطاعت کردند، آنان را نگه داشته ای  و اگر نافرمانی کردند به وظیفه خود عمل کرده ای.»

 

تقدّم خانواده بر دیگران

در فرهنگ اسلامی اولویت و تقدم خانواده یک اصل به حساب می‌آید و روایات فراوانی بر آن دلالت دارند.

رسول خدا ^{(صلّی الله علیه و آله)} فرمود: هرگاه خدا به یکی از شما خیری عطا کرد، ابتدا خود و خانواده‌اش را از آن بهره‌مند سازد؛ و نیز فرمود: از خانواده آغاز کنید و هر کسی که نزدیک‌تر است مقدم بدارید. امام سجاد ^{(علیه السّلام)} می‌فرماید: اینکه وارد بازار شوم و پولی داشته باشم که برای خانواده‌ام گوشتی بخرم که بدان نیاز دارند، نزد من از آزادسازی برده‌ای محبوب تر است.

 

پاداش نیکی به خانواده

رسول خدا ^{(صلّی الله علیه و آله)} به امیرموٴمنان علی ^{(علیه السّلام)} فرمود: خدمت به خانواده، کفارهٴ گناهان بزرگ، موجب فرونشاندن خشم الهی، مهریهٴ حوریان بهشتی و موجب فزونی حسنات و درجات است. ای علی! به خانواده خدمت نمی‌کند مگر صدّیق یا شهید یا مردی که خدا برایش خیر دنیا و آخرت را خواسته است.

از رسول خدا ^{(صلّی الله علیه و آله)} روایت شده که نزدیک‌ترین شما به جایگاه من در قیامت، نیکوترین شما از جهت اخلاق و سودمندترین شما نسبت به خانواده خویش است.

نیکی به خانواده افزون بر پاداش اخروی در دنیا نیز آثار خوبی دارد. رسول خدا ^{(صلّی الله علیه و آله)} فرمود: هنگام ورود به خانه، سلام کن، خدا برکتت را افزون می‌کند.

امام سجاد ^{(علیه السّلام)} درباره اهمیت نیکی به خانواده فرمود: پسندیده‌ترین شما نزد خدا بهره دهنده‌ترین شما بر خانواده است. امام صادق ^{(علیه السّلام)} نیز فرمود: هر کس نسبت به خانواده‌اش نیکوکار باشد خدا بر عمرش می‌افزاید؛ امام کاظم ^{(علیه السّلام)} فرمود: هر کس با برادران و خانواده‌اش نیکوکار باشد عمرش طولانی می‌شود.

 

پاداش غم خواری برای خانواده

امیرموٴمنان ^{(علیه السّلام)} می‌فرماید: روزی بر رسول خدا^{(صلّی الله علیه و آله)} وارد شدم و فرمود: ای علی! چگونه صبح کرده‌ای؟ گفتم: در حالی که در دستانم چیزی جز آب نیست و من برای حسن و حسین ناراحتم. فرمود: ای علی! اندوه برای خانواده حجابی در برابر آتش جهنّم است.

 

 

منبع: ماهنامه خانه خوبان