نکته‌هایی دربارهٔ ویژگی‌های مثبت چندفرزندی‌ها
۱. ویژگی‌های فردی
برآیند مطالعات نشان می‌دهد ازآنجاکه خواهران/برادران اوقات زیادی را باهم می‌گذرانند، کیفیت تعاملاتشان، در رشد شناختی، عاطفی و رفتاری بسیار تأثیرگذار است.
الف) ویژگی‌های شناختی
چندفرزندی‌ها مهارت‌های شناختی بیشتری داشته و احساسات، هیجانات و دیدگاه‌های دیگران را بهتر درک می‌کنند. اینان هوش معنوی و هوش هیجانی بیشتر و استقلال فکری بالاتری دارند. به‌طورمعمول فرزندان دوم به بعد، ازنظر هوشی وضعیت بهتری نسبت به تک‌فرزندان و فرزندان نخست دارند. شناخت اجتماعی چندفرزندان بیشتر از تک‌فرزندان است. محققان دریافتند کودکانی که برادر و خواهر بزرگ‌تری دارند، در مقایسه با کودکان دیگر، در وظایف اجتماعی-شناختی و آزمون نظریهٔ ذهن که مستلزم آگاهی از حالات درونی و تفاوت در دیدگاه‌هاست، عملکرد بهتری دارند.
ب) ویژگی‌های عاطفی
دربارهٔ روابط خواهران و برادران، اگر فقط بر رقابت برای جلب محبت و توجه والدین تمرکز کنیم، خیلی از وجوه رابطهٔ آن‌ها که بر رشد اجتماعی-هیجانی کودکان و نظام خانواده تأثیرگذار است را از دست می‌دهیم. افزون بر رنجش احتمالی، یک پیوند دوستی و همدمی عاطفی نیز بین همشیران خردسال پدید می‌آید و آن‌ها دربارهٔ احساسات، رقابت سازنده و الگوهای پذیرفتنی رفتار اجتماعی، مهارت‌های قابل‌توجهی از یکدیگر می‌آموزند. کودکان چندفرزند، به دلیل تعامل با یکدیگر، روابط مثبت‌تر، استقلال و اعتمادبه‌نفس بالاتر و احساس تنهایی کمتری دارند. افزون بر این، مسئولیت‌پذیری اجتماعی بیشتری دارند، ارزش بیشتری برای خود قائل‌اند و اجتماعی‌ترند.
ج) ویژگی‌های رفتاری
چندفرزندان با تعامل با همدیگر، فرصتی برای کشف و رشد مهارت‌های اجتماعی، بیان احساسات و ایجاد همدلی به دست می‌آورند. این نوع از تعاملات برای کمک به خواهر/ برادر ضروری است تا آن‌ها بیاموزند در موقعیت‌ها و روابط مختلف، رفتاری مؤثر داشته باشند.
میزان مشکلات درونی سازی شده، مانند اضطراب و افسردگی، در چندفرزندان نسبت به تک‌فرزندان به‌مراتب کمتر است. چندفرزندان به دلیل تعامل با همدیگر و عدم‌حمایت شدید یا کنترل گری زیاد از طرف والدین، استقلال بیشتری دارند و معمولاً به وابستگی دچار نمی‌شوند. چندفرزندان به لحاظ اجتماعی با دیگران آسان‌تر درآمیخته می‌شوند و نشانه‌های کمتری از افسردگی، تنهایی و ناامیدی نشان می‌دهند.
۲. ویژگی‌های میان فردی
ویژگی‌های میان فردی، آن دسته از ویژگی‌هایی است که جنبهٔ اجتماعی دارند، و هنگام تعامل و ارتباط با دیگران خود را نشان می‌دهند. در ادامه این دسته از ویژگی‌های چندفرزندی‌ها را مرور می‌کنیم.
الف) استقلال
چندفرزندان ازنظر شخصیتی انسان‌های مستقلی‌اند که در زندگی، زیاد به دیگران تکیه نمی‌کنند. آن‌ها در محیط پرجمعیت خانواده یاد می‌گیرند باید همهٔ تلاششان را به کار بگیرند و از استعداد خویش بهره ببرند و می‌دانند که از خانواده نباید بیش از یک زمینه‌ساز و کمک‌کار انتظار داشته باشند، اما تک‌فرزندان انگیزهٔ کمتری برای تلاش دارند؛ زیرا همهٔ امکانات خانواده در اختیار آنان است؛ ازاین‌رو، به‌شدت وابسته به خانواده بار آمده، استقلال شخصیت خود را از دست می‌دهند.
ب) روحیهٔ تعامل و همکاری
چندفرزندان در مقایسه با تک‌فرزندان، روابط مثبت‌تری با دیگران برقرار می‌کنند. یافته‌ها نشان می‌دهد تک‌فرزندان، بیشتر خودمحورند؛ درحالی‌که چندفرزندان خصوصیات مثبتی مانند استقلال فکری، روحیهٔ همدلی و همسویی با افراد خانواده، عشق‌ورزی و سهولت در برقراری ارتباط با افراد هم سن در جامعه و مدرسه، روحیهٔ همکاری و منزلت بیشتری در میان همسالان خود دارند.
ج) مهارت‌های اجتماعی
از مطالعاتی در خصوص مهارت‌های اجتماعی، این نتیجه به دست آمده است که تک‌فرزندها پرخاشگر و مخرب‌ترند، در بین گروه دوستان، محبوبیت کمتری دارند و بیشتر قربانی می‌شوند؛ درحالی‌که چندفرزندان مهارت‌های اجتماعی و همکاری بیشتری در گروه دوستان از خود نشان داده‌اند.
ازآنجاکه چندفرزندان اوقات زیادی را باهم می‌گذرانند، کیفیت تعاملات تنهایی آن‌ها تأثیر مهمی در رشد آن‌ها دارد. برخی معتقدند تأثیر روابط چندفرزندان بر همدیگر، از روابط والدین بر فرزندان بیشتر است؛ زیرا در گسترهٔ زندگی چندفرزندان، اشتراکات بیشتری در قیاس با والدین وجود دارد. همچنین ادعا شده روابط بین چندفرزندان، پیش الگوی همهٔ اقسام روابط اجتماعی آن‌هاست. این‌گونه مطالعات نشان می‌دهد به‌جز والدین، خواهران و برادران نیز در اجتماعی شدن کودکان نقشی مهم دارند.
د) سازگاری
بی‌گمان کودک شیوه سازگاری با دیگران و ایجاد رابطهٔ صمیمانه با گروه‌های اجتماعی را در محیط خانواده و به‌خصوص در کنش متقابل با خواهران و برادران، بهتر از هر موقعیت دیگر فرامی‌گیرد و تک‌فرزند به دلیل محرومیت از این امکان، در فراگیری سازگاری و مهارت‌های اجتماعی با دشواری روبه‌رو است. فقدان این مهارت‌ها سبب می‌شود تک‌فرزند حس کند با همسالان خود متفاوت است و درنتیجه، از جمع آن‌ها کناره‌گیری کرده، فعالیت‌های انفرادی کند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد چندفرزندان که از سوی همدیگر حمایت می‌شوند، گرایش بیشتری به سازگاری اجتماعی دارند، به لحاظ اجتماعی آسان‌تر با دیگران درآمیخته می‌شوند، نشانه‌های کمتری از افسردگی و تنهایی دارند، ارتباط بیشتر با همسالان داشته و در کنار دیگران احساس راحتی بیشتری می‌کنند.
۵. تعامل مؤثر با والدین
در فرایند اجتماعی شدن متقابل، همان‌گونه که والدین در اجتماعی شدن کودکان مؤثرند، کودکان نیز در اجتماعی شدن والدینشان تأثیرگذارند. برای نمونه، لبخندهای کودکان معمولاً سبب برخوردهای مثبت والدین می‌شود؛ اما اگر کودک بدقلق یا پرخاشگر باشد، احتمال اینکه پدر و مادر او را تنبیه کنند، بیشتر می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، رفتار کودکان بر سبک والدگری تأثیر می‌گذارد.
کودکان در مراحل مختلف تحول، احساس‌ها و رفتارهایی خاص را در والدین خود پدید می‌آوردند. برای نمونه، نگرش والدین به تحصیل فرزندان، در والدینی که فرزند آن‌ها تازه به دنیا آمده، در مقایسه با والدینی که فرزندشان در دورهٔ متوسطه تحصیل می‌کند و در مرحله نوجوانی است، باهم متفاوت است. والدین چندفرزند، با تربیت و بزرگ شدن هرکدام از فرزندان، خودشان و نیز رشد می‌کنند و به پختگی بیشتری می‌رسند. این دسته از والدین، افزون بر اینکه دچار افراط در پاسخ‌دهی و کنترل فرزندان خود نمی‌شوند -و می‌توان گفت برخی از عیوب پدر و مادران تک‌فرزند را ندارند-، از داشتن چندفرزند و تعاملات بین آن‌ها لذت بیشتری می‌برند، احساس رضایت بیشتری از زندگی دارند و در سنین بالا کمتر احساس تنهایی خواهند کرد.
منبع: چند دانه یاقوت، سید عباس ساطوریان