صوت نوشت: نکاتی برای تربیت فرزند از حجت‌الاسلام‌والمسلمین علیرضا پناهیان
اثر مهم «احترام خانم به آقا و محبت آقا به خانم» بر روی فرزندان اینکه مرد، دل خانم را نشکند و زن، غرور مرد را، دو اثر بر روی فرزندان خواهد داشت؛ پسری که ابراز محبت پدر به مادر را در محیط خانه دیده است، می‌داند اساساً خانم‌ها دارای یک جایگاه خاصی هستند؛ چون رفتار لطیف پدر با مادر را دیده است، درنتیجه به خودش اجازه نمی‌دهد به خانم‌ها در سطح جامعه تعدی کند. از طرف دیگر، دختری که احترام و اطاعت مادرش از پدرش را در خانه دیده است، پدر او در ذهنش دارای جایگاه خاصی قرار می‌گیرد. محبت این پدر که دارای احترام و عزت مناسبی در خانه است، دختر را از طلب محبت دیگران در سطح جامعه مستغنی می‌کند.
مهم‌ترین عوامل مؤثر در تربیت و تعادل روحی فرزند
تعادل روحی و روانی به عوامل زیادی ربط پیدا می‌کند، اما دو تا از کلیدی‌ترین عوامل تعادل روحی فرزندان در خانواده عبارت‌اند از اینکه «رابطهٔ پدر با مادر از سر محبت و رحمت باشد» و «رابطهٔ مادر با پدر، سرشار از تواضع و احترام باشد». البته هردو خوب است به یکدیگر احترام و محبت داشته باشند، ولی بر اساس اقتضائات خاص روحی زن و مرد، احترام برای مرد و محبت برای زن، اولویت پیدا می‌کند. وقتی بچه‌ها این‌گونه روابطی را می‌بینند، گویی هر چیزی سر جای خودش قرار گرفته و تعادل در خانه برقرار خواهد شد. بچه‌ها وقتی در خانه تعادل روحی پیدا می‌کنند که ببینند «پدر «ستون» خانه است و مادر «زیبایی» خانه». به تعبیر دیگر پدر، رئیس حقوقی خانه است و مادر، رئیس عاطفی خانه است. خانم باید مراقب باشد که غرور شوهرش را نشکند و به فرزندانش هم یاد بدهد که غرور پدرشان را نشکنند و به او احترام بگذارند.
مرد هم باید مراقب باشد که دل همسرش را نشکند و به فرزندانش یاد بدهد که دل مادرشان را نشکنند. در این خانواده، هرچه مادر دوست داشته باشد و هرچه پدر فرمان بدهد، بچه‌ها طبق آن عمل خواهند کرد و به‌این‌ترتیب، تعادل در خانه برقرار خواهد شد؛ چون این دو رفتار، مطابق فطرت و طبیعت پاک انسان است و دختر و پسر در چنین خانواده‌ای پاسخ‌های طبیعی اقتضائات روحی خود را می‌بینند و محیط خانه برای آن‌ها آرامش‌بخش می‌شود.
در خانه‌ای که مادر، محبوب است و پدر، مطاع است، بچه تعادل دارد. دختر چنین خانواده‌ای طبیعتاً شوهردار و مادر خوبی خواهد شد و یکی از نتایجش هم این خواهد بود که رعایت حجاب برایش راحت خواهد بود؛ و پسر این خانه هم طبیعتاً زن‌داری و محبت به همسر را خوب یاد خواهد گرفت و می‌داند نباید با زن، برخورد از سر سوءاستفاده و بی‌رحمانه داشته باشد.
مهم‌ترین رفتار تأثیرگذار پدر و مادر در تربیت فرزندان چیست؟
مهم‌ترین رفتار پدر و مادر که روی بچه‌ها اثر دارد، قدرت تحمل مشکلات یا همان «صبر» است. اینکه بتوانند دندان روی جگر بگذارند و درد را تحمل کنند؛ هر نوع دردی که باشد. شما کار خوب بکنی و بگویی من این کار را دوست دارم، این راهنمای خوبی برای بچه‌ها نیست. وقتی‌که به بچه‌ات بگویی که من دوست دارم نماز بخوانم، می‌دانی اثر بدش روی بچه چیست؟ می‌گوید! امامان و بابایم هر کاری دوست دارند، می‌کنند؟ من هم هر کاری دوست دارم، می‌خواهم بکنم مادرهای محترم، هر وقت عصبانی شدند، هرچه از دهانشان درآمد، نگویند اگر جلوی بچه‌ات عصبی شدی و دندان روی جگر نگذاشتی، بچه‌ات نابود می‌شود. با همین یک‌دانه عیب، بچه نابود می‌شود؛ زیرا هیچ عیبی مثل بی‌صبری و هیچ خوبی‌ای مثل صبر نیست.
وقتی بچه می‌فهمد مامان غمگین شده، اما لبخند می‌زند و می‌گوید عیب ندارد و یا تحمل بابا را می‌بیند و می‌داند بابا دارد زجر می‌کشد، اما بازهم باادب برخورد می‌کند، دندان روی جگر گذاشتن را یاد می‌گیرد و جرعهٔ صبر را با رنج می‌نوشد! اصلاً درجا، ده سال بزرگ می‌شود.
دو نکتهٔ مهمی که باید برای آموزش مفاهیم دینی به کودکان، به آن‌ها توجه کنیم
انتقال مفاهیم دینی به کودکان، کار پیچیده‌ای نیست؛ به شرطی که با دقت عمل کنیم و به چند نکته ساده توجه کنیم:
۱. از زمینه و بستر مناسب استفاده کنیم
برای انتقال مفاهیم دینی به فرزندان، باید زمینه و بستر را آماده کرد. این زمینه‌سازی، صرفاً زمینه‌سازی دینی نیست، بلکه این کار می‌تواند به‌صورت غیردینی هم انجام بگیرد؛ یعنی می‌توانیم با توجه به ادبیاتی که فرزندان در طی زندگی یاد گرفته‌اند، با آن‌ها صحبت کنیم؛ مثلاً محبت پدر و مادر را دیده و چشیده‌اند؛ خب می‌توان از این محبت برای شناساندن محبت خدا استفاده کرد. به او می‌گوییم ببین مادرت چقدر مهربان است؛ خدا از او هم مهربان‌تر است! گاهی این روش‌هایی که مستقیماً دینی به نظر نمی‌رسند، تأثیر بهتری دارند.
۲. ادبیات کودک را در نظر بگیریم
با زبانی که کودک می‌فهمد، به انتقال مفاهیم دینی بپردازیم؛ مثلاً برای کودکی که از معنای سبحان‌الله سؤال می‌کند، باید در جوابمان از کلماتی که مادرش در ارتباط با او استفاده می‌کند و او کاملاً می‌فهمد، استفاده کنیم. بگوییم: سبحان‌الله یعنی خدا نازه. بچه چه می‌فهمد که به او بگوییم الله‌اکبر یعنی خدا بزرگ‌تر است از هر توصیفی؟ می‌توانیم به‌جای ترجمه تحت‌اللفظی، بگوییم: خدا قوی است و هوای همه ما را دارد. ادبیاتی که ما استفاده می‌کنیم، باید قابل‌درک و ملموس باشد.
منبع: ماهنامه خانه خوبان