حسادت، ناهنجاری اخلاقی
حسادت یا همان حس بدخواهی و آرزوی زوال نعمت دیگران را داشتن، صفتی نکوهیده است که خود، ناهنجاری‌های اخلاقی فراوانی را به دنبال دارد. ریشه بسیاری از غیبت‌ها، تهمت‌ها و هتک حرمت‌ها در همین حسادت نهفته است. حسادت سبب می‌شود که آدمی فضایل و خوبی‌های دیگران را انکار کند و همواره در جست‌وجوی عیب آنان باشد.
در احادیث اسلامی، از حسادت به‌عنوان یکی از ریشه‌های کفر نام برده شده است. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «ریشه‌های کفر سه چیز است: حرص، تکبر و حسد.» حسود، بیچاره‌ای است که ایام عمر را در تافتن دل از آه و تأسف و حسرت و برافروختن شعله دشمنی می‌گذراند و پیوسته هر چه نکبت و بدبختی است، برای دیگران تمنا می‌کند.
«شخص حسود زمانی را نیز با نشر دروغ‌های پی‌درپی و دامنه‌دار، پرده از روحیات خویش برمی‌دارد و اگر به این وسیله هوس مسمومش اشباع نشد و گردش روزگار را در جهت مخالف خواسته‌های خود مشاهده کرد، ممکن است حتی به حریم دیگران، تجاوز و بدین ترتیب، حقوق زیادی را پای مال کند».
پیام متن:
1. حسادت، ریشه بسیاری از گناهان همانند حرص، تکبر و حسد است.
2. حسادت ممکن است سبب تجاوز به حریم افراد و پای مال شدن حقوق آن‌ها شود.
حسادت دشمن آرامش
از قدیم گفته‌اند: «حسود هرگز نیاسود». این عبارت حکیمانه، بیان‌کننده درد و رنج برخاسته از بیماری حسادت برای حسود است. در حقیقت، حسادت نوعی بیماری روحی است که درد و رنج آن کاملاً احساس می‌شود. «اضطراب جان کاه و حزن تاریکی که از حسد بر دل حسود افتاده، دائم روحش را فشرده و آتش فناناپذیری را برای سوزانیدن جان او فروزان می‌سازد.»
حسد بر بخشش دادار بردن ندارد حاصلی جز خوار مردن
حسد هر جا که آتش بر فروزد هم اول صاحب خود را بسوزد
حسود همیشه در آتش حسد خود می‌سوزد و لحظه‌ای آسایش خاطر ندارد؛ زیرا برخلاف مطلوب او دامنه نعمت و بخشش خداوندی نامحدود است و خداوند نیز به هر که بخواهد، از نعمت خود می‌دهد. ازاین‌رو، زنگار غم از لوح دل حسود هرگز زدوده نمی‌شود تا از حسادت خویش دست بردارد.
خالق ما که فرد و قهار است از حقود و حسود بیزار است
سنایی
پیام متن:
1. «حسود هرگز نیاسود».
تبعیض میان فرزندان، مهم‌ترین عامل پیدایش حسادت
یکی از ریشه‌های پیدایش حسادت، تبعیض در مهرورزی میان فرزندان است. والدینی که بدون توجه، یکی از فرزندان را بیش از دیگری مهر و نوازش می‌کنند و دیگری را از عواطف خود محروم می‌سازند، دانسته و ندانسته به حسدورزی میان فرزندانشان کمک می‌کنند که در بزرگی، به بدبختی و سیه‌روزی آن‌ها می‌انجامد. شهید مطهری دراین‌باره بیانی دل‌نشین دارد و می‌فرماید:
وقتی والدین در میان فرزندان غذا و میوه و شیرینی تقسیم می‌کنند، فکر و قضاوت بچه‌ها و تأثراتی که در این‌گونه موارد پیدا می‌کنند، با والدین فرق می‌کند؛ چراکه هرکدام از بچه‌ها اگر سهمشان کمتر از دیگری باشد، ناراحت می‌شوند و قهر می‌کنند و چون احساس مظلومیت و محرومیت می‌کنند، درصدد انتقام برمی‌آیند. پدران و مادرانی که به سعادت فرزندانشان علاقه‌مند هستند و میل دارند فرزندانشان از کودکی روحیه سالم داشته باشند، هیچ‌گونه تبعیض بین آنان قائل نمی‌شوند. تبعیض، تخم اختلاف کاشتن است؛ تخم حسادت کاشتن است؛ تخم انتقام کاشتن است. تبعیض سبب می‌شود هم روح بچه، محروم، فسرده و آزرده و ناراحت شود و هم متکی به غیر، ضعیف‌النفس، زودرنج و لوس بار آید. والدین هنگامی‌که فرزندشان ازلحاظ جسمی بیمار می‌شوند، به طبیب مراجعه می‌کنند، ولی به‌سلامت روحی فرزندان توجه ندارند، درصورتی‌که اهمیت بهداشت و سلامت روح بچه از سلامت تن و جسمش کمتر نیست، بلکه به‌مراتب بیشتر است.
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به‌منظور پیش‌گیری از حسادت و آلوده نشدن اطفال به حسد و رذالت، هرگونه بی‌عدالتی درباره آنان را منع کرده و فرموده است: «ساوُوا بَینَ أولادِکُم فِی العَطیَّة؛ در بخشش میان فرزندان خویش، عدل و مساوات را کاملاً رعایت کنید».
«در اجتماع نیز تبعیض‌ها و تفاوت گذاشتن‌ها، روح یک عده را که محروم شده‌اند، فسرده، آزرده، کینه‌توز و انتقام‌جو می‌کند و روح عده‌ای دیگر را کم‌حوصله، زودرنج، بی‌کار، اسراف کن و تبذیرکن می‌سازد. در میان یک طبقه، حسد و کینه و انتقام و نفرت و دشمنی و در طبقه دیگر، کم‌حوصلگی نسبت به کار، استقامت نداشتن، اسراف و تبذیر پیدا می‌شود.»
بنابراین، وقتی بنیان اجتماع بر اساس عدل و انصاف پی‌ریزی نشود و تبعیض و بی‌عدالتی در همه شئون حکم‌فرما باشد، روح مردم به عصیان و سرکشی رو می‌کند و جان‌ودل آنان در آتش حسد می‌سوزد.
پیام متن:
1. یکی از مهم‌ترین عوامل پیدایش حسد میان فرزندان، بی‌عدالتی و تبعیض والدین در حق آن‌هاست.
2. وجود بی‌عدالتی و نابرابری در میان افراد اجتماع، به شکل‌گیری حسد در آن جامعه می‌انجامد.
آثار زیان‌بخش حسد
پیشوایان دین در بسیاری از روایات، ما را متوجه پیامدهای خطرناک و زیان‌بار فردی و اجتماعی حسد ساخته و از آلوده شدن به آن بر حذر داشته‌اند. امام صادق (علیه‌السلام) با اشاره به یکی از نکات حساس روانی حسد فرمود: «حسد از کوری دل و انکار نعمت‌های خدا سرچشمه می‌گیرد و این دو، بال‌های کفرند!» در حدیثی از علی (علیه‌السلام) نیز می‌خوانیم: «جای شگفت است که حسودان از سلامتی تن خود غفلت دارند».
«حسادت، اندوه و احساسات روحی سبب رشد سلول‌های مسموم در بدن می‌شود و درنتیجه، مایه ضرر جسمی می‌گردند. مانع جریان طبیعی خون می‌شود و با سمومی که تولید می‌کند، سلسله اعصاب را ضعیف می‌سازد و لطمه جبران‌ناپذیری به نشاط جسم و روح می‌زند. امید را از میان می‌برد، هدف‌های عالی را نابود می‌کند و سطح استعداد مغز را پایین می‌آورد».
حسد افزون بر آثار فردی، نتایج زیان‌بار اجتماعی نیز در پی دارد که زندگی افراد را به‌شدت تهدید می‌کند. ازجمله اینکه حسود، دوستان خود را از دست می‌دهد و پیوندهای محبت میان او و دیگران گسسته می‌شود، به‌گونه‌ای که علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «حسود دوستی ندارد».
دیگر اینکه آدمی را از رسیدن به مقامات الهی بازمی‌دارد و همچنین فرد حسود هرگز نمی‌تواند مدیر خوبی در جامعه باشد؛ زیرا حسد، دیگران را از اطراف او پراکنده می‌کند. چنان‌که گفته شده است: «حسود هرگز به بزرگی و سیادت نمی‌رسد».
پس می‌توان گفت حسد، احساسی و مخرّب است که بر همه حرکات، کارها و تصمیم‌های انسان تأثیر می‌گذارد. ریشه بسیاری از اختلافات، پسرفت‌ها و مشکلات و مفاسد اجتماعی حسادت است؛ خلقی نکوهیده که فرد حسود از محل آن رنج بسیار می‌برد و خسران فردی و اجتماعی فراوانی بر جای می‌گذارد.
پیام متن:
1. سرچشمه بسیاری از بیمارهای جسمی، روحی و روانی افراد، حسد است.
2. حسد، ریشه اصلی بیشتر درگیری‌ها، مشکلات و مفاسد اجتماعی است.
منبع: مجله طوبی