ریشهٔ تنبلی چیست؟
حسش نیست!
این جمله را شاید زیاد از افراد دوروبرمان شنیده باشی که می‌خواهند تنبلی خودشان را توجیه کنند! درواقع این جمله نشان‌دهندهٔ فقدان انگیزه است، هرچند انسان انگیزه دست‌ودلش به کاری نمی‌رود، اما نداشتن انگی قانع‌کننده‌ای برای شانه خالی کردن از انجام وظایف نیست.
انرژی نداریم!
برخی افراد به دلیل فقدان انرژی دچار تنبلی و بی‌حوصلگی می‌شوند. فقدان انرژی دلایل متفاوتی می‌تواند داشته باشد که شایع‌ترین آن‌ها ابتلا به کم‌خونی به‌ویژه در خانم‌هاست. از دیگر دلایل شایع کمبود انرژی، ابتلا به یک نوع بیماری به نام «سندروم خستگی مزمن» است. اگر فردی در اکثر اوقات احساس خستگی و فقدان انرژی کند و با استراحت کافی هم این احساس خستگی برطرف نشود، به‌احتمال‌زیاد به این سندروم مبتلاست و بهتر است به یک پزشک یا روان‌پزشک مراجعه کند. این سندروم اغلب بعد از ابتلا به یک بیماری عفونی در فرد به وجود می‌آید. از دیگر دلایل شایع فقدان انرژی به افسردگی، کم‌خوابی و تغذیهٔ نامناسب می‌توانیم اشاره کنیم.
پرخاشگری
تعجب نکنید! خیلی وقت‌ها ما به شکل ناخودآگاه تنبلی می‌کنیم تا حرص اطرافیانمان (مثلاً رئیسمان) را دربیاوریم و خشمی که نسبت به او داریم را به این شکل سرش خالی کنیم؟ روان‌شناس‌ها به افرادی که چنین شیوه‌ای دارند، می‌گویند «پرخاشگر منفعل»؛ یعنی فرد با منفعل بودنش می‌خواهد حال دیگران را بگیرد!
اهمال‌کاری
گاهی هیچ مشکل خاصی نداریم. هم انرژی داریم و هم انگیزه، اما عادت کرده‌ایم همهٔ کارهایمان را در دقیقهٔ نود انجام دهیم. برای انجام کارهایمان آن‌قدر امروز و فردا می‌کنیم تا بالأخره مجبور شویم آن‌ها را انجام بدهیم.
چگونه با تنبلی خودمان بجنگیم؟
معمولاً هرکسی برای خودش یک سری راهکارهایی ابداع می‌کند تا با تنبلی‌اش مبارزه کند اما متخصصین هم روش‌های مؤثری برای درمان تنبلی و بی‌حوصلگی به ما پیشنهاد می‌کنند:
۱. ریشهٔ تنبلی‌تان را پیدا کنید: همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، گاهی ابتلا به یک سری اختلالات روانی مانند افسردگی یا سندرم خستگی مزمن، در ما احساس خستگی کاذب، بی‌حالی و بی‌انگیزگی ایجاد می‌کند که به‌مرورزمان ما را به افرادی تنبل و بی‌مسئولیت تبدیل می‌کند. اگر از احساس خستگی و بی‌حالی بی‌دلیل و مداوم رنج می‌برید، حتماً به یک متخصص مراجعه کنید.
۲. منتظر انگیزه نمانید: اگر همیشه منتظر باشید که انگیزه و حس و حال کاری بیاید تا شما انجام آن کار را شروع کنید، مسلماً در زندگی‌تان عقب می‌افتید و فرصت‌های بسیاری را از دست می‌دهید. افراد موفق و سخت‌کوش طبق برنامه عمل می‌کنند، نه طبق حس و حال بسیاری از اوقات در ابتدای امر برای انجام یک فعالیت انگیزهٔ کافی را نداریم، اما بعد از شروع فعالیت، انگیزه هم پیدا می‌شود. درواقع به‌جای اینکه برای عمل منتظر انگیزه باشید، عمل کنید تا انگیزه ایجاد شود. برای زندگی‌تان برنامه‌ریزی کنید و به برنامهٔ زمانی خودتان پایبند باشید؛ حتی اگر حس و حال لازم را نداشته باشید.
۳. همین‌الان شروع کنید: در اولین فرصتی که پیدا کردید، کارهایتان را انجام بدهید. لازم نیست منتظر بمانید تا حتماً دقیقهٔ نود بشود یا زور بالای سرتان باشد! همین‌الان کارتان را انجام بدهید و خیال خودتان را راحت کنید. رسول خدا می‌فرمایند: «همانا امروز و فردا کردن، شعار شیطان است که آن را در دل مؤمنان می‌افکند». *
۴. به خودتان جایزه بدهید یا خودتان را تنبیه کنید: مثلاً یک روز که همهٔ کارهایتان را کامل و به‌موقع انجام داده‌اید، یک بستنی خودتان را مهمان کنید و یا مثلاً روزی که کاری را عقب انداختید یا مسئولیتی را درست انجام ندادید، سریال موردعلاقه‌تان را نبینید تا خودتان را تنبیه کرده باشید!
۵. با لقمه‌های کوچک شروع کنید: فرض کنید یک کار سنگین و وقت‌گیری بر عهدهٔ شماست و شما اصلاً حوصله ندارید مدت‌زمان طولانی مشغول کار باشید. در صورت امکان می‌توانید کاری که بر عهده‌تان هست را به اجزای کوچک‌تری تقسیم کنید و هرروز در یک ساعت معین، بخشی از کار را انجام دهید.
۶. با تنبل‌ها نگردید: تنبلی خیلی وقت‌ها مسری است. وقتی اطراف شما را انسان‌های بی‌حس و حال و بی‌حوصله احاطه کرده‌اند، قطعاً شما هم تحت تأثیر قرار می‌گیرید. سعی کنید با افراد پرانرژی و باروحیه رفاقت کنید.
۷. هدف داشته باشید: اگر در زندگی اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت مشخصی داشته باشید، مسلماً انگیزهٔ شما برای عمل هم بیشتر می‌شود. البته افرادی هم هستند که اهداف زیادی در سر دارند، اما به‌جای تلاش برای رسیدن به اهداف فقط خیال‌پردازی می‌کنند. لطفاً به‌جای اینکه مدام خودتان را بر فراز قله‌های موفقیت و خوشبختی فرض کنید، یک حرکتی هم در راستای صعود به قله انجام دهید.
۸. ورزش کنید: ورزش، هم روحیهٔ شما را بالا می‌برد، هم انرژی‌تان را زیاد می‌کند و هم شما را از تنبلی و بی‌حوصلگی نجات می‌دهد. دقیقاً همان‌هایی که حس و حال ورزش کردن ندارند، بیشتر از بقیه به ورزش کردن نیاز دارند.
۹. به فکر تغذیه‌تان باشید: شک نکنید که تغذیهٔ مناسب در روحیهٔ شما تأثیر مثبتی ایجاد می‌کند. خیلی وقت‌ها بی‌حالی ما به دلیل کمبود ویتامین‌ها و املاح موردنیاز بدن است. پس بهتر است از همین امروز یک برنامهٔ غذایی کامل و درست‌وحسابی برای خود ایجاد کنید. آب زیاد بنوشید؛ چون خیلی وقت‌ها بدون اینکه خودمان بدانیم، به دلیل کمبود آب در بدنمان دچار بی‌حالی می‌شویم. همچنین از مصرف زیاد ترشیجات و خوراکی‌هایی که مزاج آن‌ها سرد است، خودداری کنید؛ زیرا موجب سستی و بی‌حالی در وجود شما می‌شود.
* نهج الفصاحه، ص ۳۹۶.
منبع: ماهنامه خانه خوبان