حیاء زنان در کربلا / حادثه حمله دشمن به خیمه ها

در آیات و روایات بسیار از حیا و عفت سخن گفته‌شده است. حیا که در زبان فارسی از آن به شرم و آزرم تعبیر می‌شود، حالت نفسانی است که در انسان به‌طور طبیعی و فطری وجود دارد و نیازمند حفظ و تقویت می‌باشد؛ زیرا حیا همانند ایمان به خدا در ذات و فطرت هر انسانی سرشته شده و آدمی به‌طور طبیعی نسبت به زشتی‌ها و پلیدی‌ها واکنش منفی نشان می‌دهد. چنان‌که به‌سوی کمالات و خوبی‌ها نیز گرایش ذاتی دارد.
 
امام صادق ^{(علیه‌السلام)} حیاء و ایمان را مقرون هم می‌داند که به یک ریسمان بسته‌شده است به‌گونه‌ای که اگر یکی برود دیگری نیز برود. حیا از ایمان است کسی که حیا ندارد، ایمان ندارد. (کافی/۲/۱۰۶)
کرامت انسانی زن، در سایه عفاف او تأمین می‌شود. حجاب نیز یکی از احکام دینی است که برای حفظ و پاک‌دامنی زن و نیز حفظ جامعه از آلودگی‌های اخلاقی تشریع شده است. نهضت عاشورا برای احیای ارزش‌های دینی بود. در سایه آن حجاب و عفاف زن مسلمان نیز جایگاه خود را یافت و امام حسین و زینب کبری و دودمان رسالت ^{(علیهم‌السلام)}، چه با سخنانشان، چه با نحوه عمل خویش، یادآور این گوهر ناب گشتند. زینب کبری و خاندان امام حسین ^{(علیهم‌السلام)} برای زنان، الگوی حجاب و عفاف است.
اینان در عین مشارکت در حماسه عظیم و ادای رسالت حساس و خطیر اجتماعی، متانت و عفاف را هم مراعات کردند و اسوه همگان شدند.
امام حسین ^{(علیه‌السلام)} به خواهران خویش و به دخترش، فاطمه، توصیه فرمود که اگر من کشته شوم، گریبان چاک نزنید، صورت مخراشید و سخنان ناروا و نکوهیده مگویید. ^(۱) این‌گونه حالات، درشان خاندان قهرمان آن حضرت نبود، به‌خصوص که چشم دشمن ناظر صحنه‌ها و رفتار آنان بود.
در آخرین لحظات، وقتی آن حضرت صدای گریه بلند دخترانش را شنید برادرش عباس ^{(علیه‌السلام)} و پسرش علی‌اکبر ^{(علیه‌السلام)} را فرستاد که آنان را به صبوری و مراعات آرامش دعوت کنند. ^(۲)
باآنکه زیردست دشمن بودند و داغدار و مصیبت‌زده از منزلی به منزلی و از شهری به شهری و از درباری به درباری آنان را می‌بردند، با نهایت دقت، نسبت به حفظشان و مرتبه یک زن پاک‌دامن و متعهد مراقبت داشتند و در همان حال نیز از سخنرانی‌های افشاگرانه و انجام رسالت و تبیین و دفاع از اهداف شهدا بازنمی‌ماندند.
رفتار توأم با عفاف و رعایت حجاب همسران و دختران شهدای کربلا و حضرت زینب ^{(علیهاالسلام)}، نمونه عملی متانت بانوی اسلام بود. امام سجاد ^{(علیه‌السلام)} نیز تا می‌توانست، مراقب حفظ شئون آن بانوان بود. در کوفه به ابن زیاد گفت: مرد مسلمان و پاک‌دامنی را همراه این زنان بفرست، اگر اهل تقوایی! ^(۳)
به نقل شیخ مفید: پس از کشته شدن امام حسین ^{(علیه‌السلام)} وقتی گذر عمر سعد نزد زنان و دختران امام شهدا افتاد، زنان بر سر او فریاد زدند و گریستند و از او خواستند که آنچه را از آنان غارت‌شده به آنان بازگردانند تا به‌وسیله آنان خود را بپوشانند. ^(۴)
 به نقل سید بن طاووس، شب عاشورا امام حسین ^{(علیه‌السلام)} در گفت‌وگو با خانواده‌اش آنان را به حجاب و عفاف و خویشتن‌داری توصیه کرد. ^(۵) روز عاشورا وقتی زینب کبری ^{(علیهاالسلام)}، بی‌طاقت شد و به‌صورت خود زد، امام به او فرمود: آرام باش، زبان شماتت این گروه را نسبت به ما دراز مکن. ^(۶)
در حادثه حمله دشمن به خیمه‌ها و غارت آنچه آنجا بود، زنی از بنی بکر بن وائل از بانوان حرم دفاع کرد و خطاب کرد که: ای آل بکر بن وائل! آیا دختران پیامبر را غارت می‌کنند و جامه‌هایشان را می‌برند و شما می‌نگرید؟ ^(۷)
دختران و خواهران امام، مواظب بودند تا حریم عفاف و حجاب اهل‌بیت پیامبر تا آنجا که می‌شود، حفظ و رعایت شوم. ام‌کلثوم به مأمور بردن اسیران گفت: وقتی ما را وارد شهر دمشق می‌کنید از دری وارد کنید که تماشاچی کمتری داشته باشد؛ و از آنان درخواست کرد که سرهای شهدا را از میان کجاوه‌های اهل‌بیت فاصله بدهند تا نگاه مردم به آن‌ها باشد و حرم رسول‌الله را تماشا نکنند و گفت: ازبس‌که مردم ما را در این حال تماشا کردند، خوار شدیم! ^(۸)
از اعتراض‌های شدید حضرت زینب ^{(علیهاالسلام)} به یزید، این بود که: ای یزید! آیا از عدالت است که کنیزان خود را در حرم‌سرا پوشیده نگاه داشته‌ای و دختران پیامبر را به‌صورت اسیر شهر به شهر می‌گردانی، حجاب آن‌ها را هتک کرده، چهره‌هایشان را در معرض دید همگان قرار داده‌ای که دور و نزدیک به‌صورت آنان نگاه می‌کنند؟! ^(۹)
هدف از نقل این نمونه‌ها نشان دادن این نکته است که هم خاندان امام حسین ^{(علیه‌السلام)}، نسبت به حجاب و عفاف خویش مواظبت داشتند و هم از رفتار دشمن در این‌که حرمت حریم عترت پیامبر را نگاه نداشته و آنان را در معرض تماشای مردم قرار داده بودند، به‌شدت انتقاد می‌کردند.
امام حسین ^{(علیه‌السلام)} به خواهران خویش و به دخترش، فاطمه، توصیه فرمود که اگر من کشته شوم، گریبان چاک نزنید، صورت مخراشید و سخنان ناروا و نکوهیده مگویید. این‌گونه حالات، درشان خاندان قهرمان آن حضرت نبود، به‌خصوص که چشم دشمن ناظر صحنه‌ها و رفتار آنان بود.
باآنکه زیردست دشمن بودند و داغدار و مصیبت‌زده از منزلی به منزلی و از شهری به شهری و از درباری به درباری آنان را می‌بردند، با نهایت دقت، نسبت به حفظشان و مرتبه یک زن پاک‌دامن و متعهد مراقبت داشتند و در همان حال نیز از سخنرانی‌های افشاگرانه و انجام رسالت و تبیین و دفاع از اهداف شهدا بازنمی‌ماندند.
حرکت اجتماعی سیاسی، در عین مراعات حجاب و عفاف؛ و این درسی برای بانوان در همه دوران و همه شرایط است.
عاشورا تنها مبارزه با شمر و یزید و معاویه نبود بلکه پیام آن مبارزه با تمام ارزش‌های ضد دینی بود. زنان عاشورا با آگاهی از نقش و جایگاه و حفظ حیای خود در واقعه کربلا حماسه آفریدند.
در شرایطی که امروز غرب با فرهنگی که به خورد زنان و دختران ما می‌دهد حجاب و حیا به فراموشی می‌رود درحالی‌که در حادثه عاشورا زنان با حفظ حیا حماسه آفریدند.
جامعه‌ای که حیا نداشته باشد باید بر آن مهر بطلان زده شود زیرا هرگاه حیا از زنان گرفته شود جامعه سقوط می‌کند. حفظ حیا و حجاب یک مسئله اعتقادی است که اگر ریشه‌های درونی داشته باشد در بیرون ظهور می‌کند. زنان باید در پرورش نسل‌های آینده و تربیت شیعیان نهایت دقت و توجه‌های لازم را داشته باشند. حضرت زهرا ^{(علیهاالسلام)} در لالایی‌هایی که برای فرزندانشان می‌خواندند به نکات ولایتمداری و حقیقت‌مداری توجه داشتند.
صبوری انسان‌ها را از رذایل دور کرده و آن‌ها را به اخلاص و عرفان نزدیک می‌کند. حضرت زینب ^{(علیهاالسلام)} علاوه بر صبر و شکیبایی و مبارزه با دشمن، جهاد با نفس را در عین سادگی و پوشش رعایت می‌کرد، پس از اسارت، دشمن ایشان را در نزد افراد پست و حقیر مورد استهزا قرار داد.

پی‌نوشت‌ها:

۱- موسوعة کلمات الامام الحسین، ص ۴۰۶٫
۲- وقعة الطف، ص ۲۰۶٫
۳- تاریخ طبری، ج ۴، ص ۳۵۰٫
۴- ارشاد، شیخ مفید، ج ۲، ص ۱۱۳٫
۵- الملهوف علی قتلی الطفوف، ص ۱۴۲٫
۶- الملهوف علی قتلی الطفوف، ص ۱۵۱٫
۷- همان، ص ۱۸۱٫
۸- همان، ص ۱۴۲٫
۹- همان، ص ۲۱۸٫