حکمت غیبت امام زمان چیست؟

صوت نوشت مهدوی؛ حجت‌الاسلام‌والمسلمین عابدینی

بحثی که در مورد غیبت عمدتاً شکل می‌گیرد و در اذهان ما شاید جاافتاده باشد، این است که غیبت از جانب خدای سبحان جزایی است نسبت به ما و کسانی که اهل صلاح نیستند؛ اما در روایات، غیبت فلسفه عظیم‌تری هم دارد. یک‌لایه از جریان غیبت به‌عنوان سری از اسرار الهی است که در وقت خاصی آشکار خواهد شد. جریان غیبت مانند جریان خضر و موسی است. همچنان که خضر به علوم باطنی آگاه بود که حضرت موسی با آن‌ها آشنا نبود. تعبیر قسمتی از روایت امام صادق ^{(علیه‌السلام)} این است که می‌فرمایند: برای صاحب این امر (امام عصر) یک غیبت طولانی است که هرکس اهل باطل باشد، از او رو برمی‌گرداند و به شک می‌رسد. راوی می‌گوید: من سؤال کردم: این حقیقت چرا اتفاق می‌افتد؟ حضرت می‌فرماید: این یک اسراری در درونش هست که ما اجازه نداریم برای شما بگوییم. وجه حکمتی که غیبت حضرت دارد، آشکار نخواهد شد؛ مگر بعدازاینکه حضرت ظهور می‌کنند. حقیقت غیبت پس از ظهور نتیجه‌اش آشکار می‌شود. لذا کسی که در دوران غیبت زندگی می‌کند، وقتی به دوران ظهور می‌رسد، می‌فهمد که حقیقت غیبت چقدر عظیم بوده است. تشبیه می‌کنند همچنان که وجه حکمت کارهایی که حضرت خضر ^{(علیه‌السلام)} با حضرت موسی ^{(علیه‌السلام)} انجام داد، آشکار نشد مگر در وقتی‌که موسی می‌خواست از خضر خداحافظی کند، در همان وقت خداحافظی وجه آن‌ها را بیان کرد و حقیقت آن‌ها را آشکار کرد.

وجود غیبت در همه دوران

غیبت در هر دوره‌ای از ادوار بشریت مطابق دوره وجود داشته است. لذا تمام انبیای گرامی از آدم ^{(علیه‌السلام)} تا انبیای اولوالعزم دوران غیبت داشتند که این دوران غیبت رسولان اولوالعزم برای تکمیل دوران بشریتی بوده که در آن عصر زندگی می‌کردند؛ لذا بحث غیبت مربوط به همهٔ ادوار است و تنها اختصاص به دورهٔ رسول گرامی اسلام ندارد. مثلاً در دورانی ادریس نبی در غیبت زندگی می‌کرد و کسی از او خبری نداشت. دانی که موسی کلیم به میقات می‌رود و دران دوره کسی با او ارتباط ندارد. دورانی که یونس نبی در شکم ماهی قرار می‌گیرد. دورانی که یوسف صدیق در چاه قرار می‌گیرد.

غیبت ظاهری

دورانی که حضرات معصومین ^{(علیهم‌السلام)} زندگی می‌کردند، هم این‌گونه نبود که همه مردم با آن‌ها در همه زمان‌ها ارتباط حضوری داشته باشند، حتی بالاتر از این، این‌گونه نبود کسانی که در حضور حضرات بودند در تمام لحظاتی که در محضر حضرات بودند در حالت حضور باشند. برای مثال در روایت ابوبصیر که از امام باقر ^{(علیه‌السلام)} نقل شده است دارد که امام باقر ^{(علیه‌السلام)} به ابوبصیر وقتی در مسجد مدینه بودند، می‌فرماید: ابوبصیر از کسانی که از مسجد خارج می‌شوند، سؤال کن که ابوجعفر را می‌بینند؟ ابوجعفر خود امام باقر ^{(علیه‌السلام)} است. در کنار ابوبصیر است. هرکسی که از مسجد خارج می‌شد سؤال می‌کند ابوجعفر را ندیدید؟ همه می‌گویند: نه، ما ابوجعفر را ندیدیم. تا اینکه ابوهارون مکفوف که چشم هم نداشت، وقتی خواست از مسجد خارج شود. حضرت می‌فرماید: از ابوهارون مکفوف هم سؤال کند و ببین من را می‌بیند یا نه؟ وقتی ابوبصیر از ابوهارون سؤال می‌کند، بااینکه ابوهارون چشم ندارد، ابوهارون به ابوبصیر می‌فرماید: مگر نمی‌بینی حضرت در کنارت ایستاده است. بااینکه چشم ندارد در محضر است؛ اما آن‌هایی که چشم داشتند در غیبت بودند. لذا ما در دورانی زندگی می‌کنیم که به‌ظاهر از حضرت در غیبت هستیم اما حقیقت این‌گونه نیست.

دوران ظهور، دوران ابتلائات سخت

در روایات زیادی وارد شده که ثبات برایمان در دوران غیبت جزء بالاترین زمان‌هاست. حضرات معصومین مثل پیغمبر اکرم، مثل امیر مؤمنان، مثل امام صادق، می‌فرمایند: ما شدت شوق داریم به دیدار برادرانمان. وقتی از آن‌ها سؤال می‌کنند: مگر ما برادران شما نیستیم؟ حضرات می‌فرمایند: شما اصحاب ما هستید و برادران ما کسانی هستند که در روزگاری می‌آیند که ما را نمی‌بینند اما به ما ایمان دارند. بااینکه ما را نمی‌بینند، به یک نوشته‌هایی که بر روی کاغذها هست، با همین‌ها به ما ایمان می‌آورند. دورانی است که عقول بشریت به رشد خودش می‌رسد و از ظاهر عبور می‌کند.

ارزش مؤمنان عصر غیبت

در روایت واردشده، کسانی که در دوران غیبت ایمانشان را حفظ می‌کنند، مانند پنجاه شهید بدر و احد هستند. پنجاه شهید بدر واحد در طول تاریخ اسلام به‌عنوان ضرب‌المثل است، هرگاه می‌خواهند عظمت یک کار را بیان کنند، عظمت آن کار را با شهید بدر واحد بیان می‌کنند که اخلاص در آن در بالاترین مرتبه اخلاص بوده، در دورانی بوده که اسلام غریب بوده و مؤمنین کم بودند و تا پای جان در جنگ بدر و احد ایستادند، یا در بعضی روایات می‌فرماید: اجر هزار مجاهد فی سبیل الله! نشان می‌دهد عظمت ایمان به این سختی است. چنانچه در جنگ بدر و احد مستقیماً و با اخلاص ایستادن سخت بود و همه نتوانستند، در دوران غیبت ماندن برایمان بسیار سخت است. لذا می‌فرماید: صبح با ایمان از خانه خارج می‌شوند و شب بدون ایمان به منزل برمی‌گردند. می‌فرماید: شب با ایمان به منزل داخل می‌شوند، صبح که می‌خواهند از منزل خارج شوند، از ایمان برگشتند؛ یعنی حتی در درون خانه‌ها نیز امکان رجوع از ایمان محقق است.

سخت اما قابل‌تحمل

در روایت شریفی دارد اگر خدای سبحان می‌دانست که مردم تحمل غیبت را ندارند و نمی‌توانند امر غیبت را تحمل کنند هرگز دوران غیبت را برای مردم قرار نمی‌داد. معلوم می‌شود که دوران غیبت تحمل‌پذیر است و بودن برایمان امکان‌پذیر است اما بسیار سخت است. امیدواریم که در این بهاری که برای ما محقق شده است و این دورانی که زنده شدن همه گیاهانی است که ظاهراً حیاتی در وجود آن‌ها نبوده و شاخه‌های خشکیده پر از شکوفه و سرسبزی می‌شوند، ان‌شاءالله بهار دل‌ها و حقیقتی که همه آرامش دل‌ها و آرامش جامعه بر آن اساس است، این دوران غیبت باکمال ثبات و یقین برای ما طی شود و به دوران آن حقیقتی که می‌آید و حیات نهایی که برای بشریت است برسیم و بتوانیم بهره‌مندی بیشتری از دوران ظهور داشته باشیم و قدر این انقلاب اسلامی را که زمینه‌ساز ظهور است داشته باشیم.

منبع: ماهنامه خانه خوبان