نگاهی بر سبک زندگی اجتماعی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)
«زندگی فاطمه زهرا (سلام‌الله‌علیها)، اگرچه کوتاه بود و حدود بیست سال بیشتر طول نکشید، اما این زندگی از جهت جهاد و مبارزه و تلاش و کار انقلابی و صبر انقلابی و درس و فراگیری و آموزش به این‌وآن و سخنرانی و دفاع از نبوت و امامت و نظام اسلامی دریای پهناوری از تلاش و مبارزه و کار و درنهایت هم شهادت است». مقام معظم رهبری
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در زمانه‌ای زندگی می‌کردند که زن به لحاظ اجتماعی از جایگاه چندانی برخوردار نبود. خواست و قدرت خداوند بر این بود که تنها فرزند آخرین پیامبر و فرستاده‌اش، دختر باشد تا ارزش وجودی زن مشخص شود. حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) یکی از اجتماعی‌ترین زنان تاریخ زمان خود بوده‌اند. ایشان در کنار ایفای نقش‌های خانوادگی مانند دختر بودن، مادری و همسری و خانه‌داری، به مسائل اجتماعی و نیز به نیاز زنان عصر خویش توجه می‌کردند و البته توجه به این امور موجب غفلت ایشان از حوزهٔ فردی و شخصی زندگی خود نمی‌شد؛ زیرا جنبهٔ شخصی بیشتر شامل ارتباط او با پروردگار بود و بااینکه ایشان، امور و مشغله‌های زیادی داشتند، هیچ‌کدام از آن‌ها، جا را برای عبودیت حضرت حق تنگ نکرده بود.
۱. کدام زن؛ عزیز یا ذلیل؟
نقش اجتماعی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، بعد از فوت مادرشان حضرت خدیجه (سلام‌الله‌علیها) و ابوطالب، عموی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، با شدت و قوت بیشتری دنبال شد. عرب جاهلیت نگاه غیرانسانی به زن داشتند و او را وسیله‌ای برای نیازهای خود می‌پنداشتند که این امر از همان ابتدا توسط پیامبر به‌طور عملی نمی‌شد. نگاه انسانی به شخصیت زن سبب پرورش ویژگی اعتمادبه‌نفس اجتماعی و رشد درجات معنوی در حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) شد. به‌عنوان‌مثال حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در جنگ احد به احوال آسیب دیدگان رسیدگی می‌کردند و در زمان حیات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بعد از غزوه‌ها، یار و غمخوار پدر همسر خود بودند و نقش امدادگری را ایفا می‌نمودند. حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در ماجرای مباهلهٔ مسیحیان نجران به همراه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، حضرت علی (علیه‌السلام) و فرزندانشان حسن و حسین (علیهماالسلام) حضور داشتند.
۲. خطبهٔ تاریخی
در فضایی که اعراب دختران خود را زنده‌به‌گور می‌کردند، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) از شأنی سیاسی برخوردار بودند و با خطبه‌های رسا و متقن خود در جریان فدک، فرهنگ مقاومت را اعتلا بخشیدند. ایشان در ماجرای فدک، برای دفاع از حق، به مسجد رفتند تا در مورد فدک با خلیفه صحبت کنند. در ابتدای ورودشان به مسجد از حمد و ثنای الهی سخن گفتند و در ادامه، خطبهٔ تاریخی خود را ایراد کردند و وضعیت اجتماعی جامعه را ترسیم و تصویری کامل از وضعیت مسلمانان و مشکلات و مفاسد اجتماعی آن‌ها که قبل از بعثت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) درگیرشان بودند، مطرح ساختند. مهم‌ترین هدف حضرت از این خطبه، بیان و تأکید بر این حقیقت بوده است که تنها راه سامان پذیری دین و یگانه محور وحدت، پذیرش ولایت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) است.
۳. کناره‌گیری؟ هرگز
هنگامی‌که پای دفاع از امامت و ولایت پیش می‌آمد، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) با تمام وجود در مقابل مهاجر و انصار ظاهر می‌شدند و درنهایت عفت و پاک‌دامنی از حقوق امام دفاع می‌کردند. زمانی که گروهی با برنامه‌ریزی قبلی، خلافت را از آن خود کردند و امام علی (علیه‌السلام) را از حق مسلم و الهی خود محروم ساختند، حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) سکوت نکردند و با تمام توان خود درحالی‌که ازنظر جسمانی درد زیادی را تحمل می‌کردند، وارد میدان مبارزه شدند و علیه حکومت غاصب قیام کردند. ایشان، در جهت روشن ساختن افکار عمومی از انحراف مسیر امامت، اول شبانه‌روز همراه امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) و حضرت علی (علیه‌السلام) به در خانهٔ مهاجر و انصار می‌رفتند تا آن‌ها را نسبت به غفلتی که دچار آن شده‌اند، بیدار سازند.
۴. علم در خدمت ولایت
حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) از جایگاه علمی والایی برخوردار بودند که از آن در شرایط گوناگون اجتماعی ازجمله دفاع از ولایت بهره می‌بردند. در خطبهٔ حکیمانه و شورانگیز خود که در مسجد مدینه ایراد فرمودند، به تبیین حکمت آفرینش انسان پرداختند. حضرت با مخاطب قرار دادن مردم حاضر در مسجدالنبی، آن‌ها را به پیروی از حضرت علی (علیه‌السلام) به‌عنوان رهبر معصوم دینی فراخوانده و بر این امر تأکید کردند. ایشان از علم خود نه‌تنها در دفاع از ولایت که در دفاع از مؤمنین نیز بهره می‌بردند. از امام حسن عسکری (علیه‌السلام) نقل شده است که روزی دو زن که با هم در مسئله‌ای مذهبی اختلاف داشتند، نزد فاطمه (سلام‌الله‌علیها) آمدند و نظرشان را اظهار نمودند. سپس آن حضرت دلیل و برهان خود را مطابق عقیده آن‌که اعتقادش صحیح و ادعایش درست بود، اقامه نمود و پس از مشاهدهٔ خوشحالی زن مؤمنه، به او فرمودند: «خوشحالی فرشتگان به سبب غلبهٔ حق، بیشتر از شادی تو و ناراحتی شیطان و یارانش بیشتر از ناراحتی آن زنی است که در عقیدهٔ باطل خود مغلوب شده است».
۵. اسوهٔ عفاف
حضور اجتماعی و سیاسی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در جامعه با رعایت شئونات حجاب و عفاف بوده و الگویی جاودانه برای زنان مسلمان به‌حساب می‌آید که نشان می‌دهد نه‌تنها حجاب و عفاف مانعی برای حضور اجتماعی و سیاسی زنان نیست که با رعایت آن می‌توان حضوری اثرگذارتر در جامعه داشت و با هویت انسانی خود، در جامعه حضور داشت.
سبک زندگی سیاسی و اجتماعی حضرت بیانگر این است که زنان جامعهٔ اسلامی هر جا که نیاز باشد، باید با حضور مؤثر از حق دفاع کنند و با تمسک به بانوی بزرگ جهان اسلام، هشیارانه در راه دفاع از آموزه‌های دین اسلام گام بردارند.
منبع: ماهنامه خانه خوبان