نام‌ها
مُلک: به معنای پادشاهی است. ازآنجاکه تصرف در کارها فقط به دست قدرت لایزال خداوند است، پادشاهی و اقتدار نیز از آن اوست. این نام از آیه اول این سوره گرفته‌شده است.
تبارک: اولین کلمه این سوره است.
المنجیه: به معنای نجات‌بخش
الواقیه: چون تلاوت کننده خود را از عذاب قبر مصون می‌دارد.
مشخصات
ترتیب قرآن: سوره 67
ترتیب نزول: سوره 77
محل نزول: مکه مکرمه
تعداد آیات: 30
محتوا
1- بحث‌هایی پیرامون «مبدأ» و صفات خداوند و نظام شگفت‌انگیز خلقت مخصوصاً آفرینش آسمان‌ها و ستارگان و آفرینش زمین و مواهب آن و همچنین آفرینش پرندگان و آب‌های جاری و آفرینش گوش و چشم و ابزار شناخت.
2- بحث‌هایی پیرامون «معاد» و عذاب دوزخ و گفتگوهای مأموران عذاب با دوزخیان و مانند آن.
3- انذار و تهدید کافران و ظالمان به انواع عذاب‌های دنیا و آخرت.
4- در جای‌جای این سوره دعوت به تدبر شده است؛ تدبرهایی که پذیرفتن راه حق و هدایت الهی را برای انسان آسان می‌سازد. البته همین تدبر و الهام گرفتن برای عمل است که آن آثار عظیم را برای خواننده این سوره رقم می‌زند.
فضیلت سوره ملک
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله): هر کس در شب سوره ملک را قرائت کند اجری مانند احیای شب قدر را خواهد داشت.
و ایشان خود هر شب پیش از خواب این سوره را قرائت می‌کردند.
دوست دارم که سوره ملک در قلب هر مؤمنی باشد.
سوره ملک از طرف قاری و صاحب این سوره در روز قیامت مجادله می‌کند و برای او طلب آمرزش و مغفرت می‌کند.
امام باقر (علیه‌السلام): من پس از نماز عشای خود به حالت نشسته آن را قرائت می‌کنم و پدرم امام سجاد (علیه‌السلام) در شب و روز این سوره را قرائت می‌کرد. هرکس آن را قرائت کند هنگامی‌که نکیر و منکر از جانب پاهایش وارد قبرش می‌شوند پاهایش به این دو فرشته می‌گویند: شمارا به بالاتر از من راهی نیست زیرا این بنده خدا به روی ما ایستاد و سوره ملک را در شب و روز قرائت می‌کرد و اگر از جانب شکم و سینه‌اش بیایند به آن‌ها گفته می‌شود که شما را به این بنده راهی نیست؛ زیرا او، سینه‌اش را جایگاه سوره ملک قرار داده است و اگر نکیر و منکر از جانب سرش بیایند زبانش به آن دو می‌گوید: شما را به پایین‌تر از من راهی نیست زیرا این بنده خدا به‌وسیله من سوره ملک را هر شب و روز قرائت می‌کرد.
خواص سوره ملک
1) امنیت
پیامبر اعظم (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله): در کتاب خدا سوره‌ای است که سی آیه دارد و هر کس پیش از خوابیدن آن را قرائت کن خداوند برای او سی حسنه می‌نویسد و سی گناه از او را پاک می‌کند وسی درجه بر دجات او می افزاید و فرشته‌ای از فرشتگان خدا مأمور می‌شود تا بال‌هایش را بر روی او بگسترد و او را از هر بدی و آفتی نگه دارد تا از خواب بیدار شود و این سوره از جانب صاحبش در روز قیامت مجادله می‌کند و آن سوره ملک است.
امام صادق (علیه‌السلام): هر کس سوره ملک را در نماز واجب خود یا پیش از آنکه بخواند قرائت نماید تا صبح در امان الهی خواهد بود تا وارد بهشت شود.
2) شفاعت و بخشش
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله): سوره در قرآن است که سی آیه دارد و فرد قرائت کننده خود را آن‌قدر شفاعت می‌کند تا او را ببخشند و آن سوره ملک است.
هر کس سوره ملک را قرائت کند نجات‌دهنده او از عذاب قبر است و به اجری همانند کسی که شب قدر را احیا داشته است اعطا می‌شود و هر کس این سوره را حفظ کند. انیس و مونس او در قبر خواهد شد و او را از هر حادثه و عذاب در قبر نگه می‌دارد او را به خدا نزدیک می‌کند تا اینکه وارد بهشت شود درحالی‌که از وحشت قبر در امان است.
3) غفران برای اموات
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله): هر کس سوره ملک را قرائت کن و به برادران خود که درگذشته‌اند هدیه کند ثواب آن با سرعت برق به آن‌ها خواهد رسید و در عذاب گناهان ایشان تخفیف داده می‌شود و مایه انس ایشان در قبر می‌شود.
4) نجات دهندگی
مردی بدون اینکه بداند آنجا قبری هست بر روی قبری نشست و سوره ملک را قرائت نمود. ناگاه صدایی بلند شنید که می‌گفت: این سوره نجات‌دهنده است. این مطلب را به عرض پیامبر خدا رساندند. حضرت فرمود: این سوره نجات‌دهنده از عذاب قبر است.
تدبر
«قُلْ أَ رَأَیتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یأْتِیکُمْ بِمَاءٍ مَعِینٍ ﴿الملک، 30﴾؛ در این آیه به ذکر یک مصداق از رحمت عام خدا اشاره شده است: اگر آب‌های (سرزمین) شما در زمین فرو رود، چه کسی می‌تواند آب جاری و گوارا در دسترس شما قرار دهد؟!»
می‌دانیم که زمین از دو قشر تشکیل شده: قشر نفوذپذیر که آب را در خود فرومی‌برد و قشر نفوذناپذیر در زیر آنکه آب را در آنجا نگه می‌دارد. تمام چشمه‌ها، چاه‌ها و قنات‌ها، از برکت این ترکیب خاص به وجود آمده است. اگر تمام روی زمین تا اعماق زیاد، قشر نفوذپذیر بود، آب‌ها چنان در زمین فرومی‌رفتند که هرگز دست کسی به دامانشان نمی‌رسید و اگر همه نفوذناپذیر بود، آب‌ها روی زمین می‌ایستادند و به یک باتلاق تبدیل می‌شدند یا به دریاها می‌ریختند و به‌این‌ترتیب، تمام ذخایر زیرزمینی آب از دست می‌رفت. این، نمونه کوچکی از رحمت گسترده خداوند به همه موجودات است که مرگ و حیات انسان، سخت با آن گره‌خورده است.
یکی از کفار هنگامی‌که این آیه را شنید، گفت: مردان قوی‌پنجه و کلنگ‌های تیز این کار را انجام می‌دهند؛ اما وقتی شب او به خواب رفت، آب‌سیاه چشمان او را فراگرفت، در این حال صدایی شنید که می‌گفت: آن مردان قوی‌پنجه و کلنگ‌های تیز را بیاور تا این آب را از چشم تو بیرون کشند.
اما امروز می‌دانیم که اگر قشر نفوذناپذیر زمین از زمین از میان برود هیچ انسان قوی‌پنجه و هیچ کلنگ تیزی نمی‌تواند آبی استخراج نماید.
در روایات، این آیه به ظهور حضرت مهدی (علیه‌السلام) و عدل جهان‌گستر او تأویل شده است. به‌راستی اگر امام شما پنهان گردد و نمی‌دانید کجاست، چه کسی برای شما امامی می‌فرستد که اخبار آسمان‌ها و زمین و حلال و حرام خدا را برای شما بیان کند؟!
ظاهر آیه مربوط به آب جاری است که مایه حیات موجودات زنده است و باطن آیه مربوط به وجود امام و علم و عدالت جهان‌گستر اوست که آن نیز مایه حیات جامعه انسانی است.
منبع: مجله خانه خوبان