شکر در لغت به معنای تصور نعمت در ذهن و اظهار آن در گفتار و کردار است.
تشکر و قدردانی از «نعمت گستر» و سپاسگزاری از «نیکوکار» آن‌قدر بافضیلت و محبوب است که قرآن مجید ضمن اینکه «شاکر»[۱] و «شکور»[۲] را از نام‌های خدا دانسته، فرموده است: «و سیجزی الله الشاکرین»؛ [۳] خداوند پاداش سپاسگزاران را خواهد داد.
امام سجاد (علیه‌السلام) می‌فرماید: روز قیامت خداوند متعال به بعضی از بندگانش می‌گوید: آیا شکر فلان کس را به‌جای آوردی عرض می‌کند: پروردگارا! من شکر تو را به‌جای آوردم، خداوند می‌فرماید: چون شکر او را به‌جا نیاوردی شکر مرا هم به‌جا نیاورده‌ای! سپس افزود «أَشْکَرُکُمْ لِلَّهِ أَشْکَرُکُمْ لِلنَّاس»؛ شکرگزارترین شما در پیشگاه خدا کسی است که از نعمت‌ها و زحمات مردم بیشترین قدردانی و شکرگزاری را به عمل آورد. [۴]
قرآن مجید در بیش از هفتاد آیه، سپاسگزاری و قدردانی را چه از جانب خدا و چه از سوی انسان‌ها مورد اشاره قرار داده و با عناوین گوناگونی بر انجام این کار نیک پای فشرده است. همچنین در روایات زیادی به این امر سفارش شده است که بعضی از آن‌ها عبارت‌اند از:
۱- تشکر از مردم: امام رضا (علیه‌السلام) دراین‌باره می‌فرماید: «مَنْ لَمْ یَشْکُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ لَمْ یَشْکُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ». [۵]
۲- تشکر از خدا و از پدر و مادر: «وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلی وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فی عامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصیر»؛ [۶] ما به انسان درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را با سستی روزافزون حمل کرد و شیرخوارگی‌اش دو سال است، سفارش کردیم که سپاس من و پدر و مادرت را به‌جای آر؛ زیرا بازگشت به‌سوی من است.
۳- امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید: «وَ إِنَّ خَیْرَ الْعِبَادِ مَنْ یَجْتَمِعُ فِیهِ خَمْسُ خِصَالٍ إِذَا أَحْسَنَ اسْتَبْشَرَ وَ إِذَا أَسَاءَ اسْتَغْفَرَ وَ إِذَا أُعْطِیَ شَکَرَ وَ إِذَا ابْتُلِیَ صَبَرَ وَ إِذَا ظُلِمَ غَفَرَ»؛ [۷] بهترین بندگان کسی است که پنج صفت داشته باشد: هرگاه کار نیکی انجام دهد خوشحال شود، هرگاه کار بدی انجام دهد استغفار کند، هرگاه به او نعمتی داده شود شکر کند، هرگاه گرفتار شود صبر کند و هرگاه به او ظلم شود ببخشد.
[۱] بقره، ۱۵۸٫
[۲] فاطر، ۳۰٫
[۳] آل‌عمران، ۱۴۴٫
[۴] الکافی، ج ۲، ص ۹۹، بَابُ الشُّکْرِ، ح ۳۰٫
[۵] وسائل‌الشیعة، ج ۱۶، ص ۳۱۵، ح ۲۱۶۳۸٫
[۶] لقمان، ۱۴٫
[۷] بحارالأنوار، ج ۷۵، ص
منبع: سایت اسلام پدیا (دایرة‌المعارف اسلامی)