دوران کودکی و نوجوانی، دوران شکل‌گیری شخصیت و هویت یک فرد است. به هر میزان که این هویت بر مبنای اعتقادات صحیح شکل بگیرد، شخصیت آن‌ها در آینده هویت مستحکم‌تری خواهد داشت.
اولین و مهم‌ترین عامل تشکیل یک هویت مستقل و مستحکم آموزش‌های صحیح دینی است.
بسترهای مختلفی هم برای تحقق این آموزش‌ها وجود دارد. بسترهایی مثل خانواده، مدرسه، مسجد و هیئت هرکدام از این بسترها با توجه به ویژگی‌هایی که دارند، می‌توانند در مسیر آگاهی بخشی دینی و التزام کودکان و نوجوانان به مناسک دینی مؤثر باشند.
در میان همه عواملی که می‌تواند موجب التزام کودکان و نوجوانان به مبانی و دستورات دینی شود، تنها یک عامل می‌تواند تعهد و التزام آنان را به دین و دستورات آن، ضمانت کند و آن عنصر احساس و عاطفه است.
عنصر احساس و عاطفه، موجب تعمیق اعتقاد و باور یک کودک یا نوجوان به سخنانی می‌شود که او را از طریق عقل به دین و دستورات دینی دعوت می‌کند.
در میان پایگاه‌ها و بسترهایی که برای آموزش دین به آن‌ها اشاره شد، پایگاه هیئت، نقش متمایزی در تحقق این عنصر دارد.
هیئت پایگاهی است که افراد برای مناسبت‌های غم یا شادی اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، دورهم جمع می‌شوند. شنیدن مصیبت‌ها و رنج‌های معصومین در مسیر تحقق دین و مشاهده گریه و اشک دسته‌جمعی برای یک موضوع، مسئله‌ای است که ذهن پرسشگر یک کودک یا نوجوان را با مفهوم روضه و عزاداری آشنا می‌کند.
مگر امام حسین (علیه‌السلام) چه شخصیتی است؟
اشک، روضه و عزاداری، ارتباطی مستقیم با احساسات و عواطف یک فرد به‌ویژه کودکان و نوجوانان دارد. بسیاری از مفاهیم و اعتقادات دینی از طریق همین روضه‌ها و اشک‌ها منتقل می‌شود. وقتی کودکی متوجه می‌شود پدر یا مادر برای شخصی که بیش از ۱۳۰۰ سال پیش، به شهادت رسیده مراسم گرفته و در آن گریه و عزاداری می‌کنند، درحالی‌که همان پدر و مادر برای هیچ‌کدام از اطرافیانشان چنین مراسمی برپا نمی‌کنند ذهن او به‌صورت ناخودآگاه به دنبال پاسخ پرسشی می‌رود که کم‌وبیش همه ما با آن درگیر بوده‌ایم: «مگر این شخص چه کسی است؟» یا «مگر برای او چه اتفاقی افتاده است که این‌همه آدم برای او عزاداری می‌کنند؟» پرسشی که به زبان شعر چنین بیان شده است:
این حسین کیست که عالم همه دیوانه اوست
این چه شمع ایست که جان‌ها همه پروانه اوست
هرکجا می‌نگرم رنگ رخش جلوه‌گر است
هرکجا می‌گذرم جلوه مستانه اوست
و از طریق تحریک احساس و عواطف ذهن پرسشگر او، پاسخ‌های خود را پیدا می‌کند و کم‌کم نشان ارادت به خاندان اهل‌بیت بر سینه او نقش می‌بندد.
چگونگی حضور فرزندان در هیئت
بنابراین و به خاطر اهمیت نقش‌آفرینی کودکان در مجالس عزاداری به‌ویژه عزاداری حضرت سیدالشهدا به‌عنوان یک مسئله عاطفی منحصربه‌فرد و نیز به جهت استفاده صحیح از فرصت عزاداری و تدارک مناسب آن برای کودکان و نوجوانان انجام برخی اقدامات پیشنهاد می‌شود:
۱. از حضور کودکان و نوجوانان در مراسم عزاداری به دلیل بازیگوشی و سروصدای آن‌ها خودداری نکنید، بلکه سعی کنید تا آنجا که می‌توانید با استفاده از خوراکی‌های مختصر با واگذاری برخی مسئولیت‌ها، آنان را آرام نگه‌دارید. صبوری در مقابل برخی بازیگوشی‌ها و عدم تحکم به نوجوانان در مجالس عزاداری، خاطره خوبی از عزاداری را در ذهن نوجوانان می‌سازد.
۲. با توجه به دستورات دینی و به جهت رعایت اخلاق، ادب و احترام، در مناسبت‌های عزاداری به‌ویژه در ماه محرم، برنامه‌های شاد و مفرح کودکان در تلویزیون و یا حتی در میان خانواده‌ها بسیار کم‌رنگ می‌شود. این مسئله نباید موجب آزار کودکان و نوجوانان و یا حتی رویگردانی آنان از فضای روضه و عزاداری شود. بدین منظور شما می‌توانید کودکان و نوجوانان را به سمت جاذبه‌های موجود در فضای عزاداری سوق دهید؛ مثلاً می‌توانید آن‌ها را به تماشای تعزیه‌ها ببرید، یا با حضور در دسته‌های عزاداری و نشان دادن ابزارهای عزاداری مثل طبل، سنج و... جایگزین مناسبی را برای آن‌ها آماده کنید.
۳. عزاداری برای اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به‌ویژه عزاداری برای امام حسین (علیه‌السلام)، نه‌تنها موجب کسالت و بیماری نمی‌شود بلکه به انسان نیرو می‌دهد تا برای رسیدن به اهداف خودشان تلاش کنند؛ بنابراین شما می‌توانید با نصب یک پرچم در ورودی منزل نصب یک کتیبه در داخل منزل و یا برگزاری مجلس روضه در منزل، ضمن احترام به شعائر دینی، انگیزه‌های روحی و هویتی نوجوانان را نیز تقویت کنید.
۴. قضایای کربلا با استفاده از قالب‌های مناسبی مثل شعر، قصه و... برای کودکان و نوجوانان تعریف نمایید. البته توجه داشته باشید که از گفتن بسیاری از مسائل دهشتناک و شوکه کننده واقعه عاشورا برای کوکان و نوجوانان باید اجتناب کنید.
۵. روح و جان کودکان و نوجوانان با حضور در مراسم‌های عزاداری در آستانه آشنایی با بسیاری از معارف دینی قرار می‌گیرد. با بیان نقدها و اشکال صحیح یا غلط خودتان به نحوه عزاداری، مطالب سخنران و یا چگونگی برگزاری مراسم، زمینه این آشنایی را از بین نبرید.
۶. در انتخاب بسیاری از نکات مربوط به عزاداری می‌توانید از کودکان و نوجوانان نظرخواهی کنید؛ مثلاً در مورد محل نصب یک کتیبه یا پرچم، انتخاب محل عزاداری، مدت‌زمان حضور در مجلس عزاداری، پخت نذری‌ها و توزیع آن‌ها و...
۷. یکی از اقدامات پسندیده و مناسب با وضعیت زندگی‌های آپارتمانی، برگزاری جلسه‌های خانگی در مجتمع‌های مسکونی آپارتمانی است. شما می‌توانید به فرزندتان اجازه دهید با دعوت از دوستان خودش، یک مجلس روضه خانگی نوجوانانه برگزار کند.
۸. برای استفاده بیشتر کودکان و نوجوانان از مجلس روضه، می‌توانید از سخنران یا مداح جلسه بخواهید، نکته یا قطعه شعری را مخصوص به آنان بیان کنند یا بخوانند.
منبع: ماهنامه خانه خوبان