چرا قرآن خواندمان بی‌اثر است؟!
قرآن چیزی جز کتاب هدایت در زندگی نیست: «هدی للمتقین». قرآن کتابی است برای انتخاب بهترین زندگی که سعادت جاودانه در پرتو آن تحقق می‌یابد.
زندگی حقیقی و حیات طیبه در پرتو علم به دستورها و رهنمودهای قرآن شکل می‌گیرد: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اجابت کنید خدا و رسولش را هنگامی‌که شما را به چیزی می‌خواند که مایه حیات شما است»(انفال (8) آیه 24) نیز فرمود: «هر کس کار شایسته انجام دهد، مرد باشد یا زن، درحالی‌که مؤمن باشد، پس او را حیات و زندگی پاکیزه بخشیم». (نحل آیه 97)
چون قرآن روش درست زیستن را به انسان می‌آموزد و برنامه‌ای را که دربرگیرنده تمام ابعاد زندگی انسان و تضمین‌کننده سعادت فردی و اجتماعی و دنیوی و اخروی اوست، ارائه می‌دهد، به میزانی که انسان آموزه‌ها و دستورهای قرآن را در زندگی به کار بندد، موفقیت کسب خواهد کرد اما هراندازه از قرآن فاصله بگیرد، دچار خسارت و ضرر خواهد شد.
زندگی قرآنی بر اساس رعایت مقررات و عدالت و احسان و صفا و صمیمیت است و مردمی که این‌گونه زندگی کنند، دارای اطمینان خاطر و آسایش خواهند بود و سعادت ابدی و جاودانه را در آغوش خواهند گرفت؛ البته آگاهی کامل نسبت به این موضوع نیازمند بحث و بررسی گسترده و تأمل در آیاتی از قرآن است که چگونگی رفتار مسلمان را تبیین می‌کند.
جهت اطلاع بیشتر با استفاده از فهرست موضوعی تفسیر نمونه موضوع «رفتار یک مسلمان و چگونگی جامعه اسلامی» را ملاحظه فرمایید. (فهرست موضوعی تفسیر نمونه، ص 315)
راهکارهای برای اثرگذاری قرآن
حضرت امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید که: هر که تلاوت قرآن کند و تلاوت او مقارن خضوع و خشوع نباشد و از تلاوت قرآن او را رقّتی حاصل نشود و ترس الهی در دل او بهم نرسد، پس به تحقیق که سهل گرفته است این قاری، مرتبه و منزلت قرآن را، حقیر شمرده است مرتبه صاحب قرآن را، چنین قاری هر آینه زیانکار و نقصان روزگار است، زیانی بیّن و واضح.
فایده فراغ خاطر در وقت تلاوت قرآن، آن است که هرگاه فارغ باشد دل قاری از اسباب تشویش خاطر، خاطر او متوجّه تلاوت می‌شود و از عروض چیزهایی که مانع ادراک برکت نور قرآن و محرومی از آن است، ایمن می‌شود. می‌داند که چه می‌خواند و چه می‌گوید و با که متکلّم است؛ و اگر تلاوتش به‌محض تحریک لسان باشد و با یاد دنیا و شغل به دنیا، قرآن خواند، هرآینه از منافع تلاوت، ممنوع و از ادراک نور قرآن، محروم خواهد بود
حضرت درجایی دیگر می‌فرماید که: قاری قرآن دررسیدن به ثواب تلاوت قرآن و رسیدن به فواید آن، محتاج به سه چیز است:
یکی: دل خاشع
دوم: بدن فارغ از شغل‌ها
سوم: جای خالی (فراغ خاطر)
و هرکدام از این سه خصلت، منشأ فایده‌ای است عظیم، امّا خشوع، سبب گریختن شیطان است.
قال اللَّه تعالی: فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ (نحل- 98)
چنان‌که حضرت باری‌تعالی در مقام تعلیم آداب قرائت، خواه در نماز و خواه در غیر، فرموده است: هرگاه که تلاوت قرآن می‌کنی، استعاذه کن و پناه بر به خدای تعالی، از شیطان رجیم محروم از رحمت الهی. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبدالرزاق گیلان، ص: 113)
جای خالی
فایده فراغ خاطر در وقت تلاوت قرآن، آن است که هرگاه فارغ باشد دل قاری از اسباب تشویش خاطر، خاطر او متوجّه تلاوت می‌شود و از عروض چیزهایی که مانع ادراک برکت نور قرآن و محرومی از آن است، ایمن می‌شود. می‌داند که چه می‌خواند و چه می‌گوید و با که متکلّم است و اگر تلاوتش به‌محض تحریک لسان باشد و با یاد دنیا و شغل به دنیا، قرآن خواند، هرآینه از منافع تلاوت، ممنوع و از ادراک نور قرآن، محروم خواهد بود.
و اذا اتّخذ مجلسا خالیا و اعتزل الخلق بعدان آتی بالخصلتین الاوّلتین، استانس روحه و سرّه باللَّه عزّ و جلّ، و وجد حلاوة مخاطبات اللَّه عزّ و جلّ عباده الصّالحین، و علم لطفه بهم، و مقام اختصاصه لهم، بفنون کراماته و بدائع اشاراته.
و هرگاه به دست آورد قاری از برای تلاوت قرآن جای خالی و بتواند از خلق عالم کناره گرفت و به دو خصلت سابق که «خشوع دل» و «فراغ بدن» باشد، هم موصوف شد، انس می‌گیرد نفس او به خداوند عالم و از غیر او متوحّش می‌شود و ادراک لذّت تلاوت خواهد کرد؛ و به حلاوت و مزه مخاطبات الهی که در قرآن مجید، به بندگان خود کرده، خواهد رسید؛ و مراتب شفقت و مرحمت الهی به بندگان، به او ظاهر خواهد شد؛ و فنون کرامت‌ها و انحاء عزت‌های خود را، به ایشان معلوم خواهد کرد؛ و به اشارات بدیعه و رموزات عجیبه قرآن، خواهد رسید.
هر که تلاوت قرآن کند و تلاوت او مقارن خضوع و خشوع نباشد و از تلاوت قرآن او را رقّتی حاصل نشود و ترس الهی در دل او به هم نرسد، پس به تحقیق که سهل گرفته است این قاری، مرتبه و منزلت قرآن را، حقیر شمرده است مرتبه صاحب قرآن را، چنین قاری هرآینه زیانکار و نقصان روزگار است، زیانی بیّن و واضح
فاذا شرب کاسا من هذا المشرب حینئذ، لا یختار علی ذلک الحال حالا، و لا علی ذلک الوقت وقتا، بل یۆثره علی کلّ طاعة و عبادة، لانّ فیه المناجاة مع الرّبّ بلا واسطة
پس هرگاه قاری، یک جام از این شراب چشید؛ و سرش از باده محبت الهی گرم شد، هیچ حال را بر این حال، اختیار نخواهد کرد؛ و هیچ کار را بر این کار، ترجیح نخواهد داد. بلکه حال تلاوت را بر هر حالی و این وقت را بر هر وقتی، اختیار خواهد کرد. بلکه او را بر اکثر عبادات ترجیح خواهد داد، چراکه تلاوت و قرائت قرآن، مناجات با پروردگار است بی‌واسطه و توجّه به جناب او است بی‌حاجب و مانع.
فانظر کیف تقرا کتاب ربّک و منشور ولایتک؟ و کیف تجیب اوامره و نواهیه؟ و کیف تمتثل حدوده؟ فانّه کتاب عزیز، لا یاتیه الباطل من بین یدیه و لا من خلفه، تنزیل من حکیم حمید.
پس نظر کن ای قاری قرآن که چون خواهی خواند کتاب پروردگار خود را و منشور ولایت او را؟ که به تو کرامت فرموده است و به چه طریق بجا می‌آوری حدود او را از فرایض و سنن؟ چراکه قرآن عزیز، کتابی است بس به عزت و رفعت؛ و راه نداد به او خلاف حقّ و باطل، نه نظر به اخبار و قصص گذشتگان و نه نظر به احوال آیندگان، چراکه این قرآن فرود آمده است از جانب حکیم حمید. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبدالرزاق گیلان، ص: 116)
یعنی: از جانب کسی که افعالش درنهایت احکام و اتقان است؛ و نظر به نظام کل، به هیچ نحو خلل ندارد؛ و هر که چنین است، البتّه محمود است و جمیع افراد حمد، از برای او ثابت است و منحصر به او است؛ و وجه تأخیر وصف ثانی از اوّل ظاهر شد.
منبع: بخش قرآن تبیان