معارف قرآن
  • 1076
  • 253 مرتبه
امام حسین (علیه‌السلام) در قرآن کریم

امام حسین (علیه‌السلام) در قرآن کریم

1398/07/30 11:56:46 ب.ظ

آیاتی از قرآن مجید که از آن‌ها فضیلت و عظمت مقام حسین (علیه‌السلام) استفاده می‌شود فراوان است که در این یادداشت به چهار نمونه از آن‌ها اشاره می‌شود.

 

1. آیه مودّت

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «قُلْ لا أَسْألُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلّا المَوَدَّةَ فِی القُرْبی» (الشوری: 23)

(بگو: من هیچ پاداشی از شما بر رسالتم درخواست نمی‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم [اهل‌بیتم])

احمد بن حنبل در مسند، ابو نعیم حافظ، ثعلبی، طبرانی، حاکم، رازی، شبراوی، ابن حجر، زمخشری، ابن منذر، ابن ابی حاتم، ابن مردویه، سیوطی و گروهی دیگر از علماء اهل سنت از ابن عباس روایت کرده‌اند که زمانی که این آیه نازل شد اصحاب گفتند: ای پیامبر خدا، این خویشاوندان تو که واجب گردیده بر ما مودّت و دوستی آنان کیستند؟

حضرت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) فرمود: علی، فاطمه و دو پسر آن‌ها یعنی حسن و حسین. (الغدیر 2/307)

جالب اینکه امام شافعی در مورد حب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) گفته است:

یا اهل‌بیت رَسُولِ اللَّهِ حُبُّکمْ / فَرْضٌ مِنَ اللَّهِ فِی القُرآنِ أَنزَلَهُ

کفاکمْ مِنْ عَظِیِم القَدرِانَّکمْ / مَنْ لَم یُصَلِّ عَلَیکم لا صَلوةَ لَهُ

(ای اهل‌بیت رسول خدا محبت شما از سوی خداوند در قرآنش واجب شده است. در عظمت قدر و منزلت شما همین بس که هرکس در نماز بر شما صلوات نفرستد نماز نخوانده است)

(در کتاب الغدیر آمده که انتساب این ابیات به امام شافعی از شرح المواهب زرقانی جلد 7 ص 7 و جمعی دیگر است)

مفسر معروف علامه طبرسی از شواهد التنزیل حاکم حسکانی که از مفسران و محدثان معروف اهل سنت است نقل می‌کند که پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) فرمود:

ان اللَّه خلق الانبیاء من اشجار شتی و انا و علی (علیه‌السلام) من شجرة واحدة، فانا اصل‌ها و علی فرعها، و فاطمة لقاح‌ها، و الحسن و الحسین ثمارها، و اشیاعنا اوراق‌ها ـ تا آنجا که فرمود ـ لوان عبدا عبدالله بین الصفا و المروة الف عام، ثم الف عام، ثم الف عام، حتی یصیر کالشن البالی، ثم لم یدرک محبتنا کبه اللَّه علی منخریه فی النار، ثم تلا: قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیْهِ أَجْراً

(خداوند انبیاء را از درختان مختلفی آفرید، و من و علی را از درخت واحدی، من اصل آنم و علی شاخه آن، فاطمه موجب باروری آن است و حسن و حسین میوه‌های آن و شیعیان ما برگ‌های آن‌اند ... سپس افزود: اگر کسی خدا را در میان صفا و مروه هزار سال و سپس هزار سال و ازآن‌پس هزار سال، عبادت کند تا همچون مشک کهنه شود، اما محبت ما را نداشته باشد خداوند او را به‌صورت در آتش می‌افکند، سپس این آیه را تلاوت فرمود: قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی) (مجمع‌البیان 9/43)

همچنین زمخشری در کشاف درباره محبت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) حدیثی نقل کرده که خیلی ارزنده و پرمعناست و فخر رازی و قرطبی نیز از او اقتباس کرده‌اند: حدیث مزبور به‌وضوح مقام آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) و اهمیت حب آن‌ها را بیان می‌دارد. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) فرمود:

برحسب احادیث متواتر بین شیعه و سنی، آیه تطهیر در مورد اجتماع آن پنج شخصیت ممتاز عالم آفرینش در زیر کساء و صلوات پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) بر آن‌ها نازل شد و آیه شریفه و احادیثی که در تفسیر آن وارد شده دلالت بر عصمت و جلالت شأن حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) دارد.

من مات علی حب آل محمد مات شهیدا الا و من مات علی حب آل محمد (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) مغفورا له الا و من مات علی حب آل محمد مات تائبا الا و من مات علی حب آل محمد مات مؤمنا مستکمل الایمان الا و من مات علی حب آل محمد بشره ملک الموت بالجنة ثم منکر و نکیر الا و من مات علی حب آل محمد یزف الی الجنة کما تزف العروس الی بیت زوجها الا و من مات علی حب آل محمد فتح له فی قبره بابان الی الجنة الا و من مات علی حب آل محمد جعل اللَّه قبره مزار ملائکة الرحمة الا و من مات علی حب آل محمد مات علی السنة و الجماعة الا و من مات علی بغض آل محمد جاء یوم القیامه مکتوب بین عینیه آیس من رحمة الله الا و من مات علی بغض آل محمد مات کافرا الا و من مات علی بغض آل محمد لم یشم رائحة الجنة. (کشاف 4/220، تفسیر فخر رازی 27/165، تفسر قرطبی 8/5843، نمونه 20/414)

(هر کس با محبت آل محمد بمیرد شهید از دنیا رفته، آگاه باشید هر کس با محبت آل محمد از دنیا رود بخشوده است، آگاه باشید هر کس با محبت آل محمد از دنیا رود با توبه از دنیا رفته، آگاه باشید هر کس با محبت آل محمد از دنیا رود مؤمن کامل الایمان از دنیا رفته، آگاه باشید هر کس با محبت آل محمد از دنیا رود فرشته مرگ او را بشارت به بهشت می‌دهد و سپس منکر و نکیر (فرشتگان مأمور سؤال در برزخ) به او بشارت دهند، آگاه باشید هر کس با محبت آل محمد از دنیا رود او را با احترام به‌سوی بهشت می‌برند آن‌چنان‌که عروس به خانه داماد، آگاه باشید هر کس با محبت آل محمد از دنیا رود در قبر او دو در به‌سوی بهشت گشوده می‌شود، آگاه باشید هر کس با محبت آل محمد از دنیا رود قبر او را زیارتگاه فرشتگان رحمت قرار می‌دهد، آگاه باشید هر کس با محبت آل محمد از دنیا رود بر سنت و جماعت اسلام از دنیا رفته، آگاه باشید هر کس با عداوت آل محمد از دنیا رود روز قیامت در حالی وارد عرصه محشر می‌شود که در پیشانی او نوشته شده: مأیوس از رحمت خدا، آگاه باشید هر کس با بغض آل محمد از دنیا برود کافر از دنیا رفته، آگاه باشید هر کس با عداوت آل محمد از دنیا برود بوی بهشت را استشمام نخواهد کرد.)

 

2. آیه تطهیر

خداوند می‌فرماید: انَّما یُرِیْدُ اللَّه لِیُذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجسَ أَهلَ البَیتِ وَ یُطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً (احزاب: 33)

(خداوند فقط می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل‌بیت دور کند و کاملًا شما را پاک سازد)

واژه «رجس» به معنای شی‌ء ناپاک است اعم از اینکه ازنظر طبع آدمی ناپاک باشد یا به‌حکم عقل یا شرع و یا همه این‌ها (مفردات راغب، ماده رجس)

و اینکه در بعضی موارد رجس به معنای گناه یا شرک یا بخل و حسد و یا اعتقاد باطل و مانند آن تفسیر شده، در حقیقت بیان مصداق‌هایی از آن است وگرنه مفهوم این کلمه، مفهومی عام و فراگیر است و همه انواع پلیدی‌ها را شامل می‌شود. دلیلش هم این است که الف و لام رجس در این آیه الف و لام جنس است.

تطهیر به معنای پاک ساختن است و در حقیقت تأکیدی بر مسئله اذهاب رجس و نفی پلیدی‌ها است و ذکر آن به‌صورت مفعول مطلق نیز تأکید دیگری بر این معنی محسوب می‌شود.

و اما تعبیر اهل‌البیت به‌اتفاق همه علمای اسلام و مفسران، اشاره به اهل‌بیت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) است و این چیزی است که از ظاهر خود آیه نیز فهمیده می‌شود، چراکه بیت گرچه به‌صورت مطلق در اینجا ذکرشده، اما به قرینه آیات قبل و بعد، منظور از آن، بیت و خانه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) است و روایات بسیار زیادی در منابع اهل سنت و شیعه واردشده که می‌گوید: مخاطب در آیه فوق منحصراً پنج نفرند: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله)، علی، فاطمه، حسن و حسین (علیهم‌السلام).

باوجوداین نصوص فراوان که قرینه روشنی بر تفسیر مفهوم آیه است تنها تفسیر قابل‌قبول برای این آیه همین است. (نمونه 17/293)

برحسب احادیث متواتر بین شیعه و سنی، آیه تطهیر در مورد اجتماع آن پنج شخصیت ممتاز عالم آفرینش در زیر کساء و صلوات پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) بر آن‌ها نازل شد و آیه شریفه و احادیثی که در تفسیر آن وارد شده دلالت بر عصمت و جلالت شأن حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) دارد.

روایات بسیار فراوانی در مورد حدیث کساء به‌طور اجمال وارد شده که از همه آن‌ها استفاده می‌شود، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) علی، فاطمه، حسن و حسین را فراخواند- و یا به خدمت او آمدند- و عبایی بر آن‌ها افکند و دعا کرد:

خداوندا! این‌ها خاندان من هستند، رجس و آلودگی را از آن‌ها دور کن. در این هنگام آیه إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ نازل گردید.

دانشمند معروف حاکم حسکانی نیشابوری در شواهد التنزیل این روایات را به طرق متعدد از راویان مختلفی گردآوری کرده است. (شواهد التنزیل 2/31)

امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: سوره فجر را در هر نماز واجب و مستحب بخوانید که سوره حسین بن علی است، هر کس آن را بخواند با حسین بن علی (علیه‌السلام) در قیامت در درجه او از بهشت خواهد بود.

 

امام حسین (علیه‌السلام)

بعد از جریان عاشورا وقتی به سر مبارک امام حسین (علیه‌السلام) جسارت شد واثلة بن اسقع برخاست و گفت:

سوگند به خدا من همواره علی، حسن، حسین و فاطمه را دوست می‌دارم بعدازاینکه شنیدم پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) در حق آن‌ها چه چیزهایی فرمود؛ یک روز در خانه‌ام سلمه در خدمت پیغمبر مشرف بودم که حسن آمد پیغمبر او را بر زانوی راستش نشانید و بوسید پس حسین آمد و او را بر زانوی چپش نشانید و بوسید پس فاطمه آمد و او را پیش روی خود نشانید پس علی را طلب کرد و گفت: «انَما یُرِیْدُ اللهُ لِیُذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ اهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکمْ تَطْهیراً» (صحیح مسلم 7/130)

واحدی در اسباب النزول، احمد در مناقب و طبرانی نقل کرده‌اند که آیه «انَّما یُرِیدُ اللهُ» در حق پنج نفر نازل شد: رسول خدا، علی، فاطمه حسن و حسین (علیهم‌السلام) (اسباب النزول 1/368، فرائد السمطین 1/24)

این آیه و احادیث متواتر دلالت بر عصمت حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) دارد و اثبات می‌کند هر عمل، اقدام و نهضتی که آن حضرت و دیگر ائمه اهل‌بیت انجام دهند صواب و حق است.

 

3. آیه مباهله

خداوند می‌فرماید: فَمَنْ حاجَّک فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَکمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَةَ اللَّهِ عَلَی الْکاذِبِینَ (آل‌عمران: 61)

(هرگاه بعد از علم و دانشی که (درباره مسیح) به تو رسیده، (باز) کسانی با تو به محاجّه و ستیز برخیزند، به آن‌ها بگو: «بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود آن گاه مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم‏)»

ازجمله آیاتی که بر فضیلت و بلندی رتبه و مقام سیدالشهدا (علیه‌السلام) به‌اتفاق مسلمانان گویا و ناطق است، آیه مباهله است.

از مظاهر و دلایل قوت ایمان پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) به رسالتش داستان مباهله است زیرا پیشنهاد مباهله از طرف آن حضرت اگر مؤمن به دعوت خود نبود یک انتحار واقعی و دادن سند بطلان دعوت به دست دشمن بود؛ زیرا اگر نفرین نصارای نجران در حق آن جناب مستجاب می‌شد و یا آنکه نفرین پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) به آن‌ها مستجاب نمی‌گشت، بطلان ادعای آن حضرت آشکار می‌گشت لذا هیچ خردمندی چنین پیشنهادی نمی‌دهد مگر آنکه صد در صد اطمینان به استجابت دعای خود و هلاک دشمن داشته باشد و پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) چون یقین جزمی به صحت رسالت و استجابت دعاء خود و نابودی دشمن در صورت مباهله داشت باکمال شجاعت و صراحت، پیشنهاد مباهله داد.

شرکت دادن علی، حسن، حسین و فاطمه زهرا (علیه‌السلام) در مباهله که به تعیین و امر خداوند بود نیز دلیل بر این است که این چهار نور مقدس که با پیغمبر در مباهله حاضر شدند شایسته‌ترین و گرامی‌ترین خلق در نزد خدا و عزیزترین انسان‌ها در نزد پیغمبر خدا بودند.

 

4. سوره «والفجر» و آیه «یا ایتها النفس المطمئنة»

در حدیثی از امام صادق (علیه‌السلام) آمده است: سوره فجر را در هر نماز واجب و مستحب بخوانید که سوره حسین بن علی است، هر کس آن را بخواند با حسین بن علی (علیه‌السلام) در قیامت در درجه او از بهشت خواهد بود. (مجمع‌البیان 10/481)

لازم به ذکر است که معرفی این سوره به‌عنوان سوره امام حسین بن علی (علیه‌السلام) ممکن است به این خاطر باشد که اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) مصداق روشن «نفس مطمئنه» است که در آخرین آیات این سوره مخاطب واقع شده است، همان‌گونه که در حدیثی ذیل همین آیات آمده است. (البرهان فی تفسیر القرآن 5/658)

و یا به خاطر اینکه لیالی عشر (شب‌های ده‌گانه) یکی از تفسیرهایش شب‌های ده‌گانه آغاز محرم است که رابطه خاصی با حسین بن علی (علیه‌السلام) دارد. (نمونه 26/439)


 

منبع: سایت تبیان

اخبار مرتبط