قرآن در منظر امام حسین (علیه‌السلام)

جایگاه قرآن نزد امام حسین ^{(علیه‌السلام)}

پیوند میان امام حسین ^{(علیه‌السلام)} و قرآن، بسیار مستحکم و عمیق است. آن حضرت، سخت شیفته قرآن بود، به گونه‌ای که مونس و هم‌دم شب و روزشان قرآن بود.

این جایگاه ویژه را از میان فرموده‌های آن بزرگوار، درباره قرآن و واکنش‌های ایشان در برابر آن کتاب عظیم، می‌توان دریافت.

معارف عمیق قرآن

در روایتی امام حسین ^{(علیه‌السلام)} مراتب و معارف قرآن کریم را این‌گونه بیان می‌فرماید:

کتاب اللّه عزوجل علی أربعة أشیاء: علی العبارة و الاشارة و اللطایف و الحقایق. فالعبارة للعوام و الاشارة للخواص و اللطائف للأولیاء و الحقایق للأنبیاء. ^[۱]
کتاب خدا بر چهار چیز استوار است: عبارات و رمزها (اشاره‌ها) و لطایف و حقایق. عبارات آن برای توده مردم است. اشاره و رموزات، از آنِ خواص و بندگانِ ویژه است. لطایف آن برای اولیا است و حقایق آن نیز برای پیامبران و انبیا است.

در این حدیث، امام حسین ^{(علیه‌السلام)} ضمن بیان اینکه قرآن، دارای معارف عمیقی است، بهره‌مندی از آن را برای همگان میسر می‌داند. مقصود از «عبارات»، شناخت مفاهیم در حدِ ترجمه و دانستن معانی لغات است که توده‌های مردم در آن سهم دارند. مقصود از «اشارات قرآن» فهم قرآن، در حد تفسیرِ آن است که در حوزه صلاحیت متخصصان قرآن و مجتهدان تفسیر است که به ابزار تفسیر مجهزند. منظور از «لطایف قرآن»، نکات و برداشت‌هایی است که از حد فهم بیش‌تر علمای تفسیر، فراتر بوده، شرط ولایت الهی را طلب می‌کند، آنان که دل به خدا سپرده‌اند و خدا سرپرستی آنان را برعهده‌گرفته است و از یاران و حواریون خاص پیشوایان معصوم‌اند، به حوزه لطایف قرآن راه یافته، از آن بهره‌مند می‌شوند. مقصود از «حقایق قرآن»، ذات قدسی و مکنون ملکوتی قرآن است که اتصال و تماس با آن، معصوم را می‌سزد و دست دیگران، از آن حوزه، کوتاه است: (لایَمَسُّـهُ إِلاّ المُطَهَّـرُونَ). ^[۲]

اهمیت آموزش قرآن

شدت علاقه امام حسین ^{(علیه‌السلام)} به قرآن کریم را تا اندازه‌ای می‌توان از حرمت نهادن و تکریم آموزگاران قرآن شناخت، به‌گونه‌ای که گاهی مورد انتقاد اطرافیان قرار می‌گرفت. یکی از فرزندان امام حسین ^{(علیه‌السلام)} نزد معلمی به نام عبدالرحمان در مدینه آموزش می‌دید. روزی معلم، سوره حمد را به او آموخت. هنگامی‌که فرزند، سوره را برای پدر قرائت کرد، امام ^{(علیه‌السلام)}، معلم را فراخواند و هزار دینار و هزار حلّه به او پاداش داد. وقتی به امام ـ به سبب پاداش زیاد ـ اعتراض شد، فرمود: «هدیه من کجا با تعلیم حمد برابر است». ^[۳]

فضیلت تلاوت قرآن

بشر بن غالب اسدی نقل می‌کند که روزی خدمت امام حسین ^{(علیه‌السلام)} رسیدم و آن حضرت درباره ارزش و ثواب خواندن قرآن فرمود:

«کسی که یک آیه از قرآن را ایستاده بخواند، برای هر حرفی صد پاداش نیکو برای او نوشته می‌شود. اگر در غیر نماز بخواند، خداوند به هر حرفی، ده پاداش نیکو به او عطا می‌کند. پس اگر قرآن را بشنود، به هر حرفی یک پاداش نیکو به او عطا می‌کند و اگر کسی تمام قرآن را در شب بخواند، فرشتگان بر او تا صبح درود می‌فرستند و اگر در روز ختم کند، فرشته‌های نگهبان  تا شب بر او درود می‌فرستند و دعای او بر آورده است و به اندازه آن‌چه میان آسمان و زمین است، به او پاداش داده می‌شود».

پرسیدم: این ثواب خواننده قرآن است; اما کسی که نمی‌تواند قرآن بخواند چه؟ فرمود: «ای برادر بنی اسد! در شگفت مباش; زیرا خداوند، بخشنده،ستایش کننده و بزرگوار است. اگر آن‌چه را از قرآن می‌داند، بخواند، خدا این اجر را به‌او می‌دهد». ^[۴]

افتخار به قرآن

حضرت زین‌العابدین ^{(علیه‌السلام)} می‌فرماید: شب عاشورا شنیدم پدرم به یارانش می‌فرمود:

أثنِی علی اللّه أحسن الثناء و أحمده علی السرّاء و الضّرّاء اللّهمّ إنّی أحمدک علی أن أکرمتنا بالنبوّة و علّمتنا القرآن … ^[۵]
خداوند را با بهترین ثناها، ثناگویم و او را بر فراخی و تنگی ستایش می‌کنم. خدایا! تو را به سبب اینکه ما را با انتخاب پیامبر، از میان ما گرامی داشتی و قرآن را به ما آموختی، ستایش می‌کنم.

در این خطبه، حضرت با افتخارِ به پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله)} و قرآن، به همگان می‌فهماند که هرکس قرآن را داشته باشد، شدیدترین و سخت‌ترینِ مشکلات، پیش چشم او آسان خواهد شد.

[۱]. بحارالانوار، ج ۸۹، ص ۲۰٫
[۲]. واقعه (۵۶) آیه ۷۹٫
[۳]. مستدرک الوسائل، ج ۱۳، ص ۱۱۷٫
[۴]. کافی، ج ۶، ص ۴۲۰٫
[۵]. بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۹۲