وقتی با خودت دوست شدی احساس می‌کنی که مشکلاتت با خانواده و مردم چقدر ساده و قابل‌بخشش است. دیگران هم ممکن است اشتباه کنند، آن‌ها هم نیاز به محبت و توجه دارند، آن‌ها هم بنده خدا هستند، مثل خودت توانشان محدود است و مریضی، دوری و مرگ دارند. در حکمتی از نهج‌البلاغه آمده است: مرگ نزدیک است و زمان باهم بودن اندک. [1] حال بیاییم با نگاهی ژرف به این سخن گهربار امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نظر بیفکنیم.
زمان به‌سرعت می‌گذرد
کسی که با اطرافیانش ناسازگاری می‌کند، فکر می‌کند آن‌ها همیشه هستند و وقت دارند که هر روز آن‌ها را سرزنش کند و درباره اشکالاتشان حرف بزند. غافل از اینکه زمان به‌سرعت می‌گذرد و هیچ‌کس تضمین نداده، عزیزی که ناراضی از خانه‌ات می‌رود، دوباره زنده و سالم بازخواهد گشت. یا آن‌که امشب غمگین می‌خوابد، فردا دوباره بیدار خواهد شد. چه زیبا پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) گفته‌اند: مدارا با مردم نیمی از ایمان و مهربانی با آنان نیمی از خوشی زندگی است. [2]
به افراد خانواده‌ات محبت کن
بسیار پیش می‌آید که برای اشتباهات دوستانمان حوصله می‌کنیم و هر مشکلی را به زبان نمی‌آوریم، چراکه نمی‌خواهیم لحظه‌های شادی‌مان فدای گلایه‌ها بشود؛ اما با افراد خانواده همواره در بحث و مجادله‌ایم، به این بهانه که دوستشان داریم و برایمان مهم‌اند.
اگر نشانه دوست داشتن، ندیدن کاستی‌ها و بالا بردن سطح روابط صمیمانه است، پس آدم فهمیده با حذف تلخی و درگیری از محیط خانواده، ویژه‌ترین محبت و موافقتش را نثار کسانی می‌کند که بیشترین زمان عمرش را در کنار آنان می‌گذراند. امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: به‌راستی‌که خداوند عزوجل رحم می‌نماید به مرد، به سبب شدت محبت او به فرزندش. [3]
اگر دوست داری که از عزیزانت موافقت و همراهی و «بله» و «باشه» بشنوی، یادت باشد که آن‌ها هم همین را دوست دارند. بذر دوستی و محبت را باید کاشت و در طی زمان مراقبت کرد تا وقت گل‌دهی بوستانش فرابرسد. شاعر در توصیف امام سجاد (علیه‌السلام) می‌گوید: اگر برای تشهد نماز نبود، کلمه «لا» (نه) از او شنیده نمی‌شد.
«لولا التشهد کانت لائه نعم مشتقه من رسول‌الله نبعته»
از نشانه‌های احترام در گفت‌وگو این است که هریک از زن و شوهر، دیگری را با نامی بخواند که او دوست دارد. صدا کردن همسر با نامی که بیشتر دوست دارد، در ایجاد انس و الفت در میان زوجین، تأثیر بسزایی خواهد داشت. بر پایه روایات، لازم است مرد محبت و دوستی را به اعضای خانواده، با کلام ابراز کند تا روابط عاطفی عمیق‌تر شود
شیوه گفتار با اهل خانه
آموزه‌های اسلام درباره شیوه گفتار و مضمون سخن، از ابتدای گفت‌وگو تا پایان آن را در برمی‌گیرد. در مرتبه نخست، گفت‌وگوی اعضای خانواده باهم باید محترمانه و آهنگ صدا باید ملایم باشد. در قرآن کریم برای بازداشتن افراد از آواز بلند، تشبیهی آمده است که فرد را به صوت ملایم در همه‌جا، به‌ویژه در محیط خانه برانگیزد. [4]
اگر در خانواده‌ای، مرد و زن با عبارت‌هایی زیبا با همسرش سخن گوید، در قلب او جایگاهی ویژه می‌یابد و افزون بر آن، فرزندان نیز شیوه سخن گفتن را می‌آموزند. امیر مؤمنان، امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید: «زیبا سخن بگویید تا سخن زیبا بشنوید.»[5]
کسی که با اطرافیانش ناسازگاری می‌کند، فکر می‌کند آن‌ها همیشه هستند و وقت دارند که هر روز آن‌ها را سرزنش کند و درباره اشکالاتشان حرف بزند. غافل از اینکه زمان به‌سرعت می‌گذرد و هیچ‌کس تضمین نداده، عزیزی که ناراضی از خانه‌ات می‌رود، دوباره زنده و سالم بازخواهد گشت. یا آن‌که امشب غمگین می‌خوابد، فردا دوباره بیدار خواهد شد. چه زیبا پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) گفته‌اند: مدارا با مردم نیمی از ایمان و مهربانی با آنان نیمی از خوشی زندگی است
برخی سخنان آن‌قدر زیبا هستند که تا آخر عمر فراموش نمی‌شوند. پیامبر گرامی اسلام با توجه به این نکته فرمود: «مردی که به زنش بگوید، من تو را دوست دارم، [اثر این سخن] هرگز از دل زن بیرون نمی‌رود». [6]
از نشانه‌های احترام در گفت‌وگو این است که هر یک از زن و شوهر، دیگری را با نامی بخواند که او دوست دارد. [7] صدا کردن همسر با نامی که بیشتر دوست دارد، در ایجاد انس و الفت در میان زوجین، تأثیر بسزایی خواهد داشت. بر پایه روایات، لازم است مرد محبت و دوستی را به اعضای خانواده، با کلام ابراز کند تا روابط عاطفی عمیق‌تر شود. [8]
نکته مهم دیگر، سپاسگزاری اعضای خانواده از یکدیگر است. از صفات زن شایسته این است که قدردان و سپاسگزار باشد. [9] مرد نیز باید از تلاش‌های همسر خود در خانواده با گفتار نیکو قدردانی کند. با این کار، زن تشویق می‌شود [10] و صمیمیت بین آن‌ها افزایش می‌یابد.
برخی رفتارها نیز مانع برقراری روابط خوب کلامی در محیط خانواده می‌شود، مانند نق زدن، قطع کردن حرف یکدیگر، جدال و بگومگو در امور کم‌اهمیت، منحرف شدن از موضوع اصلی، تهدید، توهین، تمسخر، انتقاد تند و پرگویی. [11]
بارالها دل‌های خانواده‌های شیعیان حضرت علی (علیه‌السلام) را روزبه‌روز به هم نزدیک‌تر بفرما. بحق محمد و آله الطاهرین صلوات الله علیهم اجمعین و عجّل فرجهم.
پی‌نوشت‌ها:
1. حکمت 168 نهج‌البلاغه.
2. بحارالانوار، ج 72، ص 440.
3. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه انصاری، ص 388.
4. لقمان: 19.
5. غررالحکم و دررالکلم، ص 436.
6. حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، ج 20، ص 23.
7. کافی، ج 2، ص 643.
8. وسائل الشیعه، ج 14، ص 10.
9. جلال‌الدین سیوطی، الدر المنثور، قم، نشر مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی، ج 1، ص 152.
10. وسائل الشیعه، ج 14، ص 115.
11. ف.چ برفشتاین، زناشویی درمانی، ترجمه: حسن پورعابدی نایینی و غلام رضا منشئ، تهران، رشد، ص 161.
منبع: کتاب «لحظه‌ای درنگ»، مریم ادیب، ص 47