راستی و وفا
هر کار به آغاز و فرجام نیکو نیاز دارد. زمانی که طرح و نظری با گام‌های استوار و حساب‌شده آغاز شود، امید به نتیجه بخشی آن‌هم دور از انتظار نیست، ولی آنگاه‌که به هر دلیلی، آغازی نکوهیده، مانند قصد سوءاستفاده مالی و مانند آن کار را فراگیرد، چنین دیوار کجی تا ثریا کج خواهد رفت و هر چه زمان بر آن بگذرد، شرایط دشوارتری آن را احاطه می‌کند.
پیشنهاد امام سجاد (علیه‌السلام) برای موفقیت‌آمیز بودن یک کار، آغاز آن با راستی و فرجام بخشی به آن با وفاداری و خیانت نکردن است. سخن حضرت را دراین‌باره می‌خوانیم: «خَیرُ مَفاتیحِ الاُمورِ الصِّدقُ و خَیرُ خَواتیمِها الوَفاءُ؛ بهترین سرآغاز کارها، راستی است و بهترین سرانجام آن‌ها، وفاداری». (مجلسی، 1403: ج 78: 161: ح 21)
نعمت شناخت
شناخت، مقدمه کامیابی است. زمانی که با چرایی زندگی مشکلی نداشته باشیم، با چگونگی آن‌هم مسئله‌ای نخواهیم داشت. چراغ فروزان شناخت و آگاهی، در تمام جنبه‌های زندگی انسان، حضوری اثربخش دارد و خاموشی این چراغ، به معنای تباهی و شکست است. نداشتن شناخت، انسان را در وادی تاریک تردید و دودلی گرفتار می‌کند و جسم و جان آدمی را به فرسایش می‌کشاند. امام سجاد (علیه‌السلام) چنین معرفتی را از خداوند می‌خواهند:
اللّهُمَّ إنّی أسْتَخیرُک بعِلْمِک، فصَلِّ علی محمد وآلهِ، واقْضِ لی بالخِیرَةِ، وألْهِمْنا مَعرِفَةَ الاخْتِیارِ، واجْعَلْ ذلک ذَریعةً إلی الرِّضا بما قَضَیتَ لَنا، والتَّسْلیمِ لِما حَکمْتَ، فأزِحْ عنّا رَیبَ الارْتِیابِ، وأیدْنا بیقینِ المُخْلصینَ.
بار خدایا، من به سبب دانایی تو [به خیر و شر] از تو خیر و نیکی درخواست می‌کنم. پس بر محمد و خاندان او درود فرست و خیر و نیکی را برایم مقدّر فرما و شناختِ انتخاب کردن را به ما الهام فرما و آن را وسیله خشنودی به آنچه برای ما مقدّر کرده‌ای و سر فرود آوردن به آنچه حکم نموده‌ای، قرار ده و نگرانی شک و دودلی را از ما دور کن و ما را با یقین مخلصان تأیید و یاری فرما. (صحیفه سجادیه، دعا ۳۳)
فقط خدا
مددجویی از خداوند و بهره‌مندی از توان بی‌پایان او، راهی است مطمئن برای رسیدن به اهداف گران‌مایه‌ای که فراروی خود داریم. چنانچه از این توان معنوی غفلت کنیم، پیامدهای ویرانگر خود را خواهد داشت که سردرگمی و ناامیدی هنگام شکست از آن شمار است. رویکرد دین، توجه دادن به خداوندی است که توان انجام هر کاری را با بهترین شرایط ممکن دارد. ارتباط با خداوند مقتدری که توانمندی‌اش همراه با حکمت و مصلحت، در کنار انسان و اهداف او قرار گرفته، سبب رشد و ارتقای همه‌جانبه می‌شود و انسان را از خواری درخواست از مردم بازمی‌دارد. امام زین‌العابدین (علیه‌السلام) در سخنی رسا می‌فرمایند: «مَن لم یرجُ النّاسَ فی شیءٍ ورَدَّ أمرَهُ إلی الله عزوجل فی جمیعِ اُمورِهِ استَجابَ الله عزوجل لَهُ فی کلِّ شیءٍ؛ هر که در هیچ کاری به مردم امید نبندد و همه کارهای خود را به خداوند عزوجل واگذارد، خداوند هر خواسته‌ای که او داشته باشد، اجابت کند». (مجلسی، 1403: ج 75: 110: ح 16)
البته، گاه به خواست خداوند، فردی به مدد انسان می‌آید که خود موهبتی از سوی خداست. نیز گاهی لازم است برای درخواست‌های خود، از واسطه‌هایی چون انسان‌های کامل برای نیل به اهداف و بهره‌مندی از توانایی خداوند استفاده کنیم.
منبع
مجلسی، محمدباقر. 1403 ق. بحارالانوار. بیروت: مؤسسة الوفاء.
منبع: مجله اشارات