چرا زود از کوره درمی‌رویم؟ برای کنترل خشممان چه کنیم؟
خانهٔ دوست قدیمی‌ام بودم. زهره، همسایهٔ دوران کودکی که رفاقتمان بیش از دو دهه سابقه داشت. برای همین بود که خوب می‌شناختمش. می‌دانستم حساس است، زود از کوره درمی رود و هنگام حرف زدن با او، باید محتاط باشم؛ چون ممکن است هر حرفی را به خودش بگیرد و وای به آن روزی که از حرف یا حرکت کسی ناراحت می‌شد؛ تا چند حرف درشت نثار طرف نمی‌کرد، ول کن ماجرا نبود! هرچند معمولاً وقتی آرام می‌شد، بابت رفتارها و حرف‌هایش هنگام عصبانیت، خجالت‌زده و پشیمان می‌شد.
مشغول چیدن سفرهٔ نهار بودیم که دخترش از اتاقش بیرون آمد و بعد از نگاه کردن به سفره، با صدای بلند گفت: «آه دوباره فسنجون؟ مگه من نگفته بودم فسنجون دوست ندارم؟» زهره هم در جواب، صدایش را بلند کرد و گفت: «اصلاً به تو چه ربطی داره که من چه غذایی درست می‌کنم؟ این عوض تشکرته؟ بی‌چشم‌ورو!» دختر هم با ناراحتی به اتاقش برگشت و در اتاق را محکم بست! زهره رو کرد به من و گفت: «می‌بینی این بچه چه قدر اذیتم می‌کنه؟ همیشه در حال دادوبیداد و بهونه‌گیریه، هرچی هم می‌گی، سریع بهش برمی‌خوره!» من ناخودآگاه به یاد کودکی زهره و رابطهٔ او با والدینش افتادم. به یاد اینکه در خانهٔ آن‌ها همیشه صدای دادوفریاد بلند بود. اینکه همیشه انگشت اتهامشان به سمت همدیگر دراز بود. به یاد خانه‌ای که انگار درک و همدلی در آنجایی نداشت و هیچ‌کس به خودش زحمت فهمیدن دیگری را نمی‌داد، افتادم. به الگوی غلطی فکر کردم که نسل به نسل منتقل می‌شد.
چرا زود عصبانی می‌شویم؟ برای حل این مشکل چه کنیم؟
بسیاری از افراد وقتی احساس کنند مورد تحقیر واقع شده‌اند، از کوره در می‌روند. مشخص است فردی که در وجود خود احساس حقارت و خودکم‌بینی دارد، بیشتر از فردی که در درون خود احساس عزت‌نفس می‌کند، دچار خشم و عصبانیت می‌شود. افراد خودکم‌بین در مواجهه با دیگران، ممکن است هر حرف و حرکتی را نشانهٔ تحقیر شدن توسط آن‌ها بدانند و عصبانی شوند؛ چون بهترین راهکاری که روانشناسان به چنین افرادی پیشنهاد می‌کنند، تقویت عزت‌نفس در خودشان است. آموختن هنرهای جدید، بالا بردن سطح علم و سواد، پرورش استعدادها و مهارت‌های ورزشی و یادگیری مهارت‌های روان‌شناختی، ازجمله عواملی است که به بهبود عزت‌نفس شما کمک می‌کند.
بسیاری از اوقات عصبانی می‌شویم و پرخاشگری می‌کنیم، چون از کودکی یاد گرفته‌ایم این‌گونه مشکلاتمان را حل کنیم. هر جا کارمان گیرکرده، غریدن در پیش گرفته‌ایم و بعد دیده‌ایم که کارمان راه افتاده است؛ پس همیشه همین رویه را تکرار کرده‌ایم. یا همیشه به خودمان حق داده‌ایم زمانی که از چیزی و کسی ناراحت هستیم، خشممان را بر سر دیگران تخلیه کنیم تا آرام شویم و از تأثیر بد رفتارمان بر آن‌ها غافل بوده‌ایم؛ اما بهتر است وقتی با مشکلی مواجه می‌شویم، ابتدا آن را به‌دقت تحلیل و وارسی کنیم و ببینیم برای حل این مسئله، از چه راه‌حل‌های منطقی‌تری می‌توانیم استفاده کنیم. شاید بهتر باشد با گفت‌وگوی منطقی و بیان احساسات درونی برای طرف مقابل و جلب حس همدردی او، خودتان را تخلیه کنید. یکی از بهترین راهکارها در این راستا، شروع جمله با «من» به‌جای «تو» است، مثلاً به‌جای اینکه بگویید: «تو همیشه با این حرف‌هات اعصاب من رو به هم می‌ریزی»، بگویید: «من از این حرف شما احساس بدی پیدا کردم». به دلیل اینکه جملهٔ آغازشده با «تو»، حالت حمله دارد و طرف مقابل را وارد فاز دفاعی می‌کند، اما استفاده از «من»، احساس همدلی بیشتری در طرف مقابل ایجاد می‌کند و درنتیجه عکس‌العمل بهتری به شما نشان خواهد داد. اگر آن‌قدر عصبانی هستید که توانایی گفت‌وگوی آرام ندارید، می‌توانید نامه‌ای بنویسید و ناراحتی خود، دلایل عصبانیتتان و احساسی که در حال حاضر دارید را به‌طرف مقابلتان بگویید.
یک تکنیک مؤثر که به کنترل خشم کمک می‌کند
فن حرکت چشم، یک تمرین مؤثر است که موجب می‌شود اطلاعات بین دو نیمکرهٔ مغز شما مبادله شود. به این شکل از حالت برانگیختگی خارج و وارد حالت منطقی و آرام می‌شوید. این فن دارای ۵ گام است؛
1. دربارهٔ آخرین موقعیت ناراحت‌کننده‌ای که داشته‌اید، فکر کنید. اگر میزان عصبانیتتان را به ده نمره تقسیم کنید و به حداکثر خشم ممکن نمرهٔ ده بدهید، خشم شما در این موقعیت مثلاً در نمرهٔ شش قرار می‌گیرد. حالا آن موقعیت را به‌دقت و با جزئیات به یاد بیاورید. اجازه دهید فکرتان پیش برود و کم‌کم برانگیخته شوید. به‌محض اینکه خشمتان به نمرهٔ پنج یا شش رسید، وارد مرحلهٔ دوم شوید.
2. چشم‌هایتان را از یک‌گوشهٔ اتاق به گوشهٔ دیگر بچرخانید؛ از چپ به راست و از راست به چپ. در این زمان سعی کنید دربارهٔ هیچ موضوع خاصی فکر نکنید. تنها روی حرکت چشم‌هایتان تمرکز کنید.
۳. زمانی که بیست‌وپنج بار چشمتان را گردش دادید، دست نگه‌دارید و سطح خشمتان را ارزیابی کنید. در نیمی از افراد پس از انجام این عمل، میزان خشم دو یا سه نمره کاهش می‌یابد.
۴. افکار خشم آورتان را دوباره یادآوری کنید تا به نمرهٔ شش برسید. سپس دوباره افکارتان را رها کنید و مراحل حرکت چشم را انجام دهید. بعد از بیست‌وپنج دور، سطح خشمتان را در مقیاس ده نمره‌ای اندازه‌گیری کنید. در این زمان ممکن است خشمتان پایین‌تر از دفعهٔ قبل هم رفته باشد. تأثیرات حرکت چشم با هر بار تکرار افزایش می‌یابد.
۵. این مرحله را با چشم‌های بسته تکرار کنید. ممکن است گاهی در موقعیتی باشید که نتوانید فن حرکت چشم را به کار ببرید. یادگیری این عمل با چشم‌های بسته، به شما اجازه می‌دهد آن را در هر موقعیتی انجام دهید و این‌طور به نظر می‌رسد که می‌خواهید به چشمانتان استراحت بدهید.
بعد از سه بار تکرار حرکت چشم، حدود هفتاد درصد مردم کاهش زیادی در میزان افکار و تصورات منفی خود گزارش می‌کنند. آنان جملاتی مانند این میگویند: «این عمل جریان تفکر را از فضای موجود جدا می‌کند» یا «با این عمل افکارم دیگر خیلی مهم به نظر نمی‌رسند و مرا عصبانی نمی‌کنند».
ازآنجاکه افکار خشم آور منبع بزرگی برای عصبانیت و برآشفتگی هستند، مهم است که ابزاری برای متوقف کردن آن‌ها داشته باشیم. به‌مرورزمان و با تمرین و تکرار، انجام این تکنیک در وجود شما تبدیل به ملکه می‌شود و در هر موقعیت خشم برانگیز و ناراحت‌کننده‌ای، با انجام حرکات منظم چشم، می‌توانید خود را آرام کنید و وارد فاز منطقی شوید.
منبع: ماهنامه خانه خوبان