حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) در اول سال 173 هجری قمری در مدینه چشم به جهان گشود.
پدرش امام هفتم شیعیان حضرت موسی‌بن‌جعفر (علیه‌السلام) و مادرش حضرت نجمه بود که به علت پاکی و طهارت نفس به او طاهره می‌گفتند. حضرت معصومه در 28 سالگی و در روز دوازدهم ربیع‌الثانی سال 201 هجری قمری در قم به شهادت رسید که امروز بارگاه ملکوتی و مرقد مطهرش همچون خورشیدی در قلب شهرستان قم می‌درخشد و همواره فیض بخش و نورافشان دل‌ها و جان‌های تشنه معارف حقانی است.
آن حضرت در واقع بتول دوم و جلوه‌ای از وجود حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) بود. در طهارت نفس امتیازی خاص و بسیار والا داشت که امام هشتم برادر تنی آن حضرت او را (که نامش فاطمه بود) معصومه خواند. فرمود: «من زار المعصومة بقم کمن زارنی»: (کسی که حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) را در قم زیارت کند مانند آن است که مرا زیارت کرده است).
مقام علم و عرفان او در مرحله‌ای است که در فرازی از زیارت‌نامه غیر معروف او چنین می‌خوانیم: «السلام علیک یا فاطمه بنت موسی‌بن‌جعفر و حجته و امینه» : (سلام بر توای فاطمه دختر موسی‌بن‌جعفر و حجت و امین از جانب موسی‌بن‌جعفر)؛ و باز می‌خوانیم: «السلام علیک ایتها الطاهرة الحمیدة البرة الرشیدة التقیة الرضیة المرضیة»: (سلام بر تو ای بانو پسندیده نیک‌سرشت، ای بانوی رشد یافته، پاک‌طینت، پاک روش، شایسته و پسندیده). بدین لحاظ و مقامات عالی معنوی آن بانوست که حضرت رضا (علیه‌السلام) در فرازی از زیارت‌نامه معروفش به ما آموخته که در کنار مرقدش خطاب به او بگوییم: «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنة فان لک عندالله شانا من الشان»: (ای فاطمه! در بهشت از من شفاعت کن چراکه تو در پیشگاه خداوند دارای مقامی بس ارجمند و والا هستی). امام صادق (علیه‌السلام) سال‌ها قبل از ولادت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) در توصیف قم سخن گفته و آن مکان را حرم خاندان رسالت خوانده بود. آنگاه فرمود: به‌زودی بانویی از فرزندانم به‌سوی آن کوچ کند که نامش فاطمه دختر موسی‌بن‌جعفر است و با شفاعت او همه شیعیانم وارد بهشت می‌شوند.
خاندان عصمت پیامبر در انتظار آن بودند که این دختر ممتاز چشم به این جهان بگشاید تا قلب و روی آنان را به دیدار خود روشن و منور گرداند. آغاز ماه ذی‌القعده برای حضرت رضا (علیه‌السلام) و دودمان نبوت و آل علی (علیه‌السلام) پیام‌آور شادی مخصوص و پایان‌بخش انتظاری عمیق و شورآفرین بود زیرا حضرت نجمه فرزندی جز حضرت رضا (علیه‌السلام) نداشت و مدت‌ها پس از حضرت رضا نیز دارای فرزندی نشده بود.
ازآنجاکه سال ولادت حضرت رضا (علیه‌السلام) یعنی سال 148 هجری قمری و سال ولادت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) سال 173 و بین این دو ولادت بیست‌وپنج سال فاصله بود و از طرفی امام صادق (علیه‌السلام) ولادت چنان دختری را مژده داده بود، ازاین‌رو خاندان پیامبر بی‌صبرانه در انتظار طلوع خورشید وجود حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) بودند.
هنگامی‌که وی چشم به جهان گشود به‌راستی‌که آن روز برای اهل‌بیت عصمت بخصوص امام هشتم و حضرت نجمه (سلام‌الله‌علیها) روز شادی و سرور وصف‌ناپذیر و از ایام‌الله بود زیرا اختری از آسمان ولایت و امامت طلوع کرده بود که قلب‌ها را جلا و شفا می‌داد و چشم‌ها را روشن می‌کرد و به کانون مقدس اهل‌بیت (علیهم‌السلام) گرمی و صفا می‌بخشید.
این سؤال که پیامبر اسلام باآنکه چند فرزند دختر داشت چرا حضرت زهرا را بیشتر دوست می‌داشت و به او بیشتر اعتبار می‌داد. سؤالی است که درباره حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) نیز صادق است که چرا حضرت موسی‌بن‌جعفر (علیه‌السلام) با داشتن دختران بسیار به حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) توجه می‌کرد و در میان آن‌ها این دختر به آن‌همه مقامات نائل شد. پاسخش این است که در آیات قرآن و گفتار پیامبر و امامان به‌طور مکرر معیار، داشتن علم، تقوا و جهاد و سایر ارزش‌های والای انسانی است
به‌راستی‌که حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) همچون جده‌اش حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) در معیارهای ارزشی اسلام یکه‌تاز عرصه‌ها و در علم و کمالات و قداست گوی سبقت را از دیگران ربوده بود. وی تافته‌ای ملکوتی و جدا بافته و ساختار وجودی او از دیگران ممتاز بود. همان‌گونه که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) درشان حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) فرمود: «فداها ابوها»: (پدرش به فدایش باد)، حضرت موسی‌بن‌جعفر (علیه‌السلام) نیز درشان حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) فرمود: «فداها ابوها» حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) همنام حضرت فاطمه زهراست در این نام رازها نهفته است. یکی از رازها این بود که در علم و عمل از رقبای خود پیشی گرفته و دیگر این‌که از ورود شیعیان به آتش دوزخ جلوگیری می‌نماید.
همچنین ازنظر کمالات علمی و عملی بی‌نظیر است دیگر این‌که گرچه مرقد مطهرش آشکار است و همانند مرقد مطهر حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) مخفی نیست ولی مطابق مکاشفه‌ای که برای بعضی از اولیای خدا روی داده امام باقر یا امام صادق (علیهم‌السلام) فرمودند: «کسی که مرقد حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) را زیارت کند به همان مقصودی نائل خواهد شد که از زیارت قبر حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) نائل می‌شود.» از دیگر مشابهت‌های حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به حضرت زهرا فداکاری ایشان در راه اثبات ولایت بود زیرا حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) نیز آن‌چنان تلاش کرد که جان خود را فدا نمود و به شهادت رسید.
یعنی حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) نیز با کاروانی از حجاز به‌سوی خراسان برای دیدار چهره عظیم ولایتمداران عصر یعنی برادرش حضرت رضا (علیه‌السلام) حرکت کرده تا یار و یاور او باشد ولی در مسیر هنگامی‌که به سرزمین ساوه رسید دشمنان خاندان نبوت در یک جنگ نابرابر بستگان و برادرش را به شهادت رساندند و با ریختن زهر در غذایش او را مسموم ساختند که بیمار شد و به قم آمد و پس از شانزده روز سکونت در قم به شهادت رسید
همان‌گونه که حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) با استدلال‌های متین و استوار، حقانیت ولایت حضرت علی (علیه‌السلام) را تبیین می‌کرد، حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) نیز چنین بود. روایاتی که از آن حضرت نقل شده غالباً درباره امامت و ولایت علی (علیه‌السلام) است که با اثبات ولایت او ولایت امـامـان معصوم نیز ثابت می‌شود.
برای نمونه حضرت معصومه با چند واسطه از حضرت زهرا نقل می‌کنند که فرمود: پیامبر در شب معراج به بهشت رفت و بر روی پرده‌ای در قصر بهشت دید که چنین نوشته شده: «لااله الا الله محمدا رسوله علی ولی القوم»: (معبودی جز خدای یکتا و بی‌همتا نیست محمد رسول خدا و علی ولی و رهبر مردم است) و بر روی پرده درگاه قصر دیگری نوشته شده است: «شیعت علی هم الفائزون» (شیعیان علی رستگارند). نیز با چند واسطه از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل می‌کند که فرمود:«الا من مات علی حب آل محمد مات شهیدا»: (آگاه باشید! کسی که با حب آل محمد از دنیا برود شهید از دنیا رفته است).
یکی از روایات او که با چند واسطه به حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) می‌رسد این است که: حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) فرمود: آیا سخن رسول خدا را فراموش کرده‌اید که در روز عید غدیر خم فرمود: هر کس من مولا و رهبر اویم علی هم مولا و رهبر او است و نیز به علی فرمود: نسبت تو به من همانند نسبت هارون برادر موسی به موسی (علیه‌السلام) است. به‌این‌ترتیب می‌بینیم حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) عالمه محدثه آل طه بود و قدم به‌جای پای حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) گذاشت و همچون او در عرصه جهاد و تلاش برای اثبات حق کوشید تا جایی که جانش را فدای ولایت نمود و شهد شهادت نوشید.
شخصیت‌های بزرگ دین ارج و منزلت بسیار والایی برای حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) قائل بودند و هستند و او را با حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) مقایسه می‌کنند:
حضرت امام خمینی (رحمه‌الله) در قصیده‌ای که شامل 44 بیت است او را با حضرت زهرای اطهر مقایسه کرده در بخشی از آن می‌گوید:
دختر چون این دو در مشیمه قدرت
نــامد و نایـد دگــر هماره مــقدر
آن یک امواج علــم را شده مبدأ
ویـن یک افواج حلم را شده مصدر
آن یــک در عالـــم جلالـت کـعبه
وین یک در ملک کبریایـی مشــعر
لم یلـــدم بستـه لـب وگرنه بگفتم
دخــت خدایـند این دو نــور مطهر
آن یــک خـاک مدینـه کـرد مزین
صفــحه قم را نمود این یـک انــور
خاک قم ایـن کرد از شـرافـت جنت
آب مــدینه نـمـوده آن یک کــوثر
مرجع کل حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج‌آقا حسین بروجردی (رحمه‌الله) مکرر کنار مرقد مطهر حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) می‌آمد و در آنجا با تضرع و تواضع خاص آن حضرت را واسطه قرار می‌داد و به مناجات می‌پرداخت.
منبع: سایت آوینی