قرآن کریم در جاهای مختلف بر آن دارد تا گروه‌های مختلفی از مردم را با بیان صفاتی از آن‌ها به ما بشناساند. ازجمله این موارد بیان ویژگی‌های «عباد الرحمن» یعنی بندگان واقعی خدای رحمان در سوره فرقان است.
خداوند متعال در مقام تبیین ارزش‌های رفتاری بندگانی است که با پیوند دادن ایشان به خود ویژگی‌های خاصی به ایشان داده است: «و عباد الرحمن» دارای ویژگی‌های پسندیده و ارزش‌های والایی هستند.
ویژگی اول:
یکی از ویژگی‌های ایشان به نوع راه رفتن ایشان در روی زمین مربوط می‌شود:
1. و عباد الرحمن الذین یمشون علی الأرض هوناً
و بندگان خدای رحمان کسانی‌اند که روی زمین به نرمی گام برمی‌دارند
ویژگی دوم:
و روش واکنش ایشان در برابر کسانی که برای ایشان مشکلاتی را پیش می‌آورند این است:
2. و اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاماً (63) و چون نادانان ایشان را طرف خطاب قرار دهند به‌ملایمت پاسخ می‌دهند.
ویژگی سوم:
خداوند متعال همچنین در مورد آن‌ها می‌فرماید که آنان شب‌زنده‌دار هستند و در برابر پروردگار به سجده می‌افتند. سجده اوج خضوع و بندگی ایشان را نسبت به خداوند متعال می‌رساند؛ زیرا سجده نماد بندگی است و بالاترین نوع خضوع در برابر پروردگار را به‌حساب می‌آید. قیام ایشان نیز همین‌گونه است و نشانه اوج اطاعت و تسلیم بودن آنان را در برابر خداوند به نمایش می‌گذارد:
3. والذین یبیتون لربّهم سجّداً و قیاماً (64)
و کسانی که شبانگاه برای پروردگارشان سجده و قیام می‌کنند.
ویژگی چهارم:
اینان کسانی هستند که فکر می‌کنند و گناهان گذشته‌شان را به یاد می‌آورند. بعضی از این گناهان می‌تواند گناهان کبیره باشد که انسان به‌واسطه انجام آن‌ها ممکن است مستحق عذاب جهنم شود؛ مانند غیبت و سخن‌چینی و خوردن مال مردم و ظلم و عاق والدین و زنا و...
اینان گناهان خود را به یاد می‌آورند و به عذابی که در انتظار آنان است می‌اندیشند، به همین جهت از خداوند طلب عفو و رحمت می‌کنند. از خداوند می‌خواهند که عذاب جهنم را از آنان بردارد؛ یعنی به خاطر نظام اسباب و علل، انسان سزاوار چنین عذابی است؛ زیرا به‌خوبی درک می‌کنند که این عذاب مثل و مانندی ندارد و جای گرفتن در جهنم بدترین نوع قرار گرفتن‌ها می‌باشد.
4. والذین یقولون ربّنا اصرف عنّا عذاب جهنم إن عذابها کان غراماً (65) انها ساءت مستقراً و مقاماً (66) و کسانی که می‌گویند: پروردگارا عذاب جهنم را از ما برطرف گردان که عذابش سخت و پردوام است؛ و در حقیقت، آن بد قرارگاه و جایگاهی است.
ویژگی پنجم:
آن‌ها همیشه سعی در پرهیز از اسراف و تمسک به میانه‌روی دارند؛ یعنی آن‌ها اهل میانه‌روی هستند و در انفاق و مصارف خود، راه میانه را در پیش می‌گیرند. وقتی خواستند برای خودشان یا خانواده خودشان خرج کنند راه میانه را در پیش می‌گیرند. نه آن‌چنان بر خود و خانواده خود سخت می‌گیرند و نه اسراف می‌کنند. به‌عبارت‌دیگر بدون برنامه اموال خود را مصرف نمی‌کنند.
خداوند متعال اسراف را حرام کرده است.
اسلام از انسان می‌خواهد، چیزهای مفید را هدر ندهد. این کار خیلی برای ما سودمند است. مثلاً کسی ممکن است دعوتی ترتیب دهد و بیش از نیاز مدعوین غذا آماده کند. ولی میهمانان به‌اندازه نیاز خود غذا می‌خورند. درنتیجه باقی‌مانده غذاها دور انداخته می‌شود. بعضی در توجیه این کار خود می‌گویند درست کردن غذای اضافی برای تکریم مهمان است. ولی حقیقت این است که تهیه مواد خوراکی باید به‌اندازه نیاز فرد باشد. باید بدانیم تکریم میهمان با غذا نیست بلکه خود دعوت نوعی احترام گذاردن به میهمان است نه زیادی غذاها و اسراف آن.
اسراف در وضو نیز دیده می‌شود. بعضی‌ها وقتی وضو می‌گیرند آن‌چنان آب را باز می‌گذارند که برای شستشوی کامل انسان کافی است. کسی که وضو می‌گیرد باید آب را به میزانی باز بگذارد که برای وضو گرفتن او کافی باشد؛ زیرا انسان در موارد بسیاری به آب نیاز دارد. خصوصاً در کشورهایی که با کمبود آب مواجه هستند. پس باید یاد بگیریم که از هر چیزی به‌اندازه نیاز خود استفاده کنیم. نباید آن را دور بیندازیم یا هدر بدهیم.
5. والذین إذا أنفقوا لم یسرفوا ولم یقتروا وکان بین ذلک قواماً (76)
و کسانی هستند که چون انفاق کنند، نه ولخرجی می‌کنند و نه تنگ می‌گیرند و میان این دو [روش] حد وسط را برمی‌گزینند.
اقتار به معنای سخت‌گیری و بخل است «وکان بین ذلک قواماً» که منظور راه میانه است. میانه‌روی خط توازن بین افراط‌وتفریط است.
ویژگی ششم:
عزم در توحید و اطاعت از خدای یگانه، دیگر ویژگی اینان است. اینان در عقیده و اطاعت و بندگی موحّد و یگانه‌پرست هستند
6. والذین لا یدعون مع الله الهاً آخر و کسانی هستند که با خدا معبودی دیگر را نمی‌خوانند
ویژگی هفتم:
و جز در حالت دفاع از نفس یا موارد لازم و مشروع دیگر کسی را نمی‌کشند.
7. ولا یقتلون النفس التی حرّم الله إلا بالحق و کسی را که خدا [خونش را] حرام کرده است جز به‌حق نمی‌کشند.
ویژگی هشتم:
اینان برای ارضای شهوات خود به راه‌های غیرشرعی روی نمی‌آورند.
8. و لایزنون و من یفعل ذلک یلق آثاماً (68)
و زنا نمی‌کنند و هر کس این‌ها را انجام دهد سزایش را دریافت خواهد کرد.
ما هم سعی کنیم تا خود نفس را به زیور صفات عباد الرحمن بیاراییم و در قنوت نمازهایمان بگوییم:
«ربّنا اصرف عنّا عذاب جهنّم إنّ عذابها کان غراماً آن‌ها ساءت مستقرّاً ومقاماً»
منبع: وبلاگ تذکره