بعضی از مطالب علمی قرآن برای معرفی قدرت خداوند است و می‌خواهد انسان با تفکر در اعضا و جوارح به قدرت بی‌پایان الهی ایمان بیاورد. «فی انفسکم افلا تبصرون»؛ (1)
خداوند یکی دیگر از نعمت‌های الهی را یادآوری و آن‌ها را برای استفاده در مسیر هدایت و رشد بشریت می‌داند.
«الم نجعل له عینین و لساناً و شفتین؛ (2)
آیا برای او (انسان) دو چشم و یک زبان و دو لب قرار ندادیم»؟
آیه فوق بخشی از مهم‌ترین نعمت مادی را برمی‌شمارد تا از یک‌سو غرور و غفلت انسان را بشکند و از سوی دیگر قوه تفکر او را تحریک و حس شکرگزاری‌اش را با شناخت از قدرت خداوند تقویت نماید.
برای آشنایی بهتر با مهم‌ترین نعمت‌های الهی در قرآن ضرورت دارد زبان و لب را از نگاه علم بررسی کنیم.
زبان و لب در نگاه علم
زبان عضوی عضلانی است که از غشاء مخاطی پوشیده شده است. روی زبان برجستگی‌هایی به نام حبه یا پاپیل وجود دارد. انتهای رشته‌های اعصاب ذائقه که به دانه‌های ذائقه ختم می‌شوند در قاعده پاپیل قرار دارند.
زبان هفده عضله دارد که در جهات مختلف کشیده شده‌اند. به همین جهت، به هر شکل درمی‌آید و به هر طرف حرکت می‌کند و اندازه واقعی‌اش ازآنچه به نظر می‌رسد، بزرگ‌تر است. (3)
عضله مدوّر لب، سبب حرکات لب‌ها و باز و بسته شدن دهان می‌گردد. زیر غشاء مخاطی لب، دانه‌های برجسته‌ای وجود دارد که غدد بزاقی کوچکی‌اند و ترشحات خود را به دهان می‌ریزند. پوست لب بسیار نازک و رگ‌های خونی آن کاملاً نمایان است و بدین‌جهت قرمز به نظر می‌رسد.
از رنگ لب می‌توان به درجه کم‌خونی شخص پی برد. برای مثال، لب‌های آبی و بنفش، علامت بیماری قلب و نارسایی گردش خون است. (4)
لب‌ها نقش مؤثری در سخن گفتن و حرف زدن دارند، چون بسیاری از مقاطع حروف به‌وسیله لب‌ها ادا می‌شود. از این گذشته لب‌ها کمک زیادی به جویدن غذا و حفظ رطوبت دهان و نوشیدن آب می‌کنند. (5)
انتهای زبان، الیاف عصب ذائقه است و چهار مزه اصلی و محل احساس آن‌ها عبارت‌اند از: شیرینی (با نوک زبان)، تلخی (در عقب زبان)، ترشی (کناره و وسط زبان)، شوری (با تمامی سطح فوقانی زبان). تحریک دانه‌های ذائقه، توسط اعصاب زبانی حلقی به پیاز نخاع و ازآنجا به نوک قطعه گیجگاهی مغز منتقل می‌گردد. (6)
حس‌های عادی لامسه و دما در سطح زبان از نوک انگشتان هم قوی‌تر است (7) و مخاط زبان می‌تواند ریگ بسیار کوچک را در غذا لمس کند. (8)
عفونت میکروبی زبان به‌ندرت رخ می‌دهد. وجود هم‌زمان باکتری‌های بی‌خطر در حفره دهان، خاصیت میکروب‌کشی بزاق و خون‌رسانی فوق‌العاده، کارآمدی این عضو را در برابر عفونت نشان می‌دهد. زبان، نسبت به کمبود ویتامین و آهن حساسیت نشان می‌دهد و یک درصد سرطان‌ها مربوط به سرطان زبان است. (9)
حروف صدادار توسط حنجره تولید می‌شود و توسط دهان شکل می‌گیرد و حروف بی‌صدا توسط زبان و لب‌ها به وجود می‌آید. (10)
زبان علاوه بر جویدن، غذا را در بین دندان‌ها می‌راند، بدون برخورد زبان با دندان، لقمه را به‌طرف حلق فشار می‌دهد تا به‌سوی مری رانده شود. موقع مکیدن، زبان مانند پیستون تلمبه جابه‌جا می‌شود. همچنین هوای حفره دهان را رقیق می‌کند. (11)
حرف زدن مهم‌ترین وظیفه زبان و لب است؛ به‌گونه‌ای که خدا به آن قسم خورده و آن را جلوه‌ای از رحمانیت خویش برشمرد و انسان را به‌وسیله آن تکریم نموده است: «الرحمن، خلق الانسان، علمه البیان؛ (12)
به‌راستی اگر زبان نبود انسان چه تفاوتی با حیوانات، جزء در عقل، داشت. حضرت علی (علیه‌السلام) فرمود: «ما الانسان لو لا اللسان الاصوره ممثله او بهیمه مهمله؛ (13)
اگر زبان نبود، انسان چه بود؟ در آن زمان یا صورتی مثل انسان بود یا حیوان گنگ و ناشناخته». شگفتی زبان در آن است که استعداد آن را دارد که به هزاران لغت تکلم نماید. در دنیا صدها زبان و لهجه وجود دارد که هرکدام دارای هزاران لغت است و زبان استعداد تکلم به همه آن‌ها را دارد و این نشان از قدرت خداوند است.
زبان برکات زیادی در زندگی انسان دارد ازجمله مناجات و ارتباط با خدا یا حل مشکلات افراد، ابراز محبت و فهماندن آنچه در باطن است و...، اما در مقابل این‌همه برکات، شرور بسیاری نیز در این عضو به‌ظاهر کوچک نهفته است. (14)
نتیجه: زبان و لب از مهم‌ترین نعمت‌های الهی است و خداوند با تأکید می‌فرماید برای شما زبان و لب قرار دادم تا از آن استفاده درست کنید و از آن در مسیر رشد و هدایت بهره بگیرید. همچنین در سوره الرحمن به آن قسم یاد می‌کند.
پی‌نوشت‌ها:
1- سوره ذاریات، آیهٔ 21.
2- سورهٔ بلد، آیهٔ 9.
3- دانستنی‌های پزشکی، یزدی، ج 1، ص 55.
4- همان، ص 53.
5- تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ذیل آیه 8 سوره بلد.
6- دانستنی‌های پزشکی، ج 1، یزدی، ص 114- 113.
7- دانش‌نامه پزشکی، پیتر وینگیت، ترجمه معزی، ص 684.
8- دانستنی‌های پزشکی، همان، ص 55.
9- همان.
10- همان، ص 630.
11- دانستنی‌های پزشکی، همان، ص 55.
12- سورهٔ الرحمن، آیات 3-1.
13- شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی حدید، ج 13، ص 15.
14- علمای اخلاق، بیش از نود گناه را برای همین عضو کوچک برشمرده‌اند. گناهانی هم چون دروغ، غیبت، تهمت، سوءظن، تجسس و... روایات زیادی هم درباره زبان وارد شده است. مانند: «اللسان میزان الانسان، زبان، میزان (شناخت شخصیت) انسان است» (غررالحکم، ص 209)، «زله اللسان اشد من جرح انسان؛ زخم زبان بدتر از زخم شمشیر است» (همان، ح 4199) بلاء الانسان فی لسانه، گرفتاری انسان از زبانش است (بحارالانوار، ج 68، ص 286).
منبع: سایت راسخون