الگوی شادی از نگاه قرآن و حدیث (اصل چهارم: تلاش براى شادكامى ديگران‏)

ازنظر اسلام، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین عوامل شادکامی، شاد کردن دیگران است و در مقابل، غمگین کردنِ مردم، یکی از خطرناک‌ترین آفت‌های شادی است.

گفتنی است که رهنمودهای اهل‌بیت ^{(علیهم‌السلام)} درباره شاد کردن دیگران را در شش عنوان می‌توان دسته‌بندی کرد:

دسته اوّل، روایاتی هستند که بر گره‌گشایی از گرفتاری‌های همگان و زمینه‌سازی برای شادی دیگران، بدون در نظر گرفتن اعتقادات مذهبی آنان، تأکید دارند، مانند روایتی که ثقة الاسلام کلینی به سند معتبر، از پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌واله)} نقل کرده که فرمود:

الخَلقُ عِیالُ اللَّهِ، فَأَحَبُّ الخَلقِ إلَی اللَّهِ مَن نَفَعَ عِیالَ اللَّهِ وأدخَلَ عَلی اهل‌بیت سُروراً.
مردم، نان‌خور و خانواده خدایند. دوست‌داشتنی‌ترین مردم نزد خداوند، کسی است که به نان‌خوران او سود برساند و خانواده‌ای را شادمان سازد.

همچنین امام علی ^{(علیه‌السلام)} خطاب به کمیل بن زیاد می‌فرماید:

ما مِن أحَدٍ أودَعَ قَلباً سُروراً إلّا وخَلَقَ اللَّهُ لَهُ مِن ذلِک السُّرورِ لُطفاً، فَإِذا نَزَلَت بِهِ نَائِبَةٌ جَری إلَیها کالماء فی انحِدارِهِ، حَتّی یطرُدَها عَنهُ کما تُطرَدُ غَریبَةُ الإبِلِ.
هیچ‌کس دلی را شادمان نسازد، مگر آنکه خداوند از آن شادمانی، لطفی بیافریند و زمانی که گرفتاری‌ای بدو رسد، آن لطف، همچون آب جاری در سراشیبی، به‌سوی آن گرفتاری سرازیر شود و آن را از وی دور گرداند، هم چنان‌که شتر غریبه [از میان رمه شتران] رانده می‌شود.

از منظر احادیث اسلامی، آزردن دیگران، از خصوصیات انسان‌های پست و شرور است و مسلمان کسی است که آزار او به هیچ‌کس، حتّی به مورچه‌ای نمی‌رسد.

دسته دوم: روایاتی هستند که به شاد کردن پدر و مادر توصیه کرده‌اند و این اقدام را موجب افزایش طول عمر می‌دانند.

امام صادق ^{(علیه‌السلام)}: اگر دوست داری که خداوند، عمرت را بیفزاید، پدر و مادر خویش را شادمان کن.

 و غمگین کردن آن‌ها را زیان‌بار توصیف نموده‌اند.

پیامبر خدا ^{(صلی‌الله‌علیه‌واله)}: هر کس پدر و مادر خود را اندوهناک کند، از آنان نافرمانی کرده است.

دسته سوم: روایاتی هستند که بر شاد کردن خانواده تأکید دارند و این عمل را موجب آمرزش گناهان و شادی روز قیامت دانسته‌اند.

پیامبر خدا ^{(صلی‌الله‌علیه‌واله)}: هر کس خانواده‌اش را شادمان سازد، خداوند از آن شادی، موجودی را می‌آفریند که تا روز رستاخیز برای او آمرزش می‌طلبد.

دسته چهارم: روایاتی هستند که درباره شاد کردن کودکان، به‌ویژه کودکان یتیم وارد شده و به سیره پیامبر ^{(صلی‌الله‌علیه‌واله)} و امام علی ^{(علیه‌السلام)} در برخورد با آنان اشاره دارد.

پیامبر خدا ^{(صلی‌الله‌علیه‌واله)}: بهشت دری دارد به نام «شادمانی». جز کسی که کودکان را شادمان کرده باشد، از آن وارد نمی‌شود.

دسته پنجم: روایاتی هستند که اهمیت و آثار شاد کردن اهل ایمان را بیان کرده‌اند و نسبت به خطر غمگین کردن آنان هشدار داده‌اند.

پیامبر خدا ^{(صلی‌الله‌علیه‌واله)}: برترین کارها پس از انجام دادن واجبات، خوش‌حال کردن مؤمن است.

شایان‌ذکر است که در روایات اسلامی، شاد کردنِ اهل ایمان، بیش از موارد دیگر، مورد تأکید قرار گرفته است. این تأکید می‌تواند اشاره به دو نکته باشد:

۱. انسان، برای شاد کردن نزدیکان خود، به‌قدر کافی انگیزه دارد. ازاین‌رو، غم‌زدایی و شاد کردن دیگران، به‌ویژه اهل ایمان، بیشتر مورد تأکید قرار گرفته است.

۲. در زندگی اجتماعی، زندگی فرد نمی‌تواند از جامعه جدا باشد. ازاین‌رو، شادی و غم جامعه به‌طور طبیعی به آحاد شهروندان آن منتقل می‌شود، به‌ویژه اهل ایمان که بر اساس روایات اهل‌بیت ^{(علیهم‌السلام)} از طریق رشته‌ای مرموز، در باطن با یکدیگر پیوند روحی دارند و از این راه، شادی و غم آن‌ها به یکدیگر منتقل می‌شود.

دسته ششم: احادیثی هستند که درباره حقوق کسی که زمینه شادی دیگری و یا دیگران را فراهم کرده، بحث می‌کنند. رعایت حقوق شاد کننده، سبب می‌شود که دیگران نیز به این اقدام تشویق شوند و به‌تدریج، غم‌زدایی و شادی‌آفرینی، به‌صورت یک فرهنگ در جامعه، جا بازنماید. ازاین‌رو، امام زین‌العابدین ^{(علیه‌السلام)} در رساله‌ای که به رسالة الحقوق معروف شده، سپاس‌گزاری زبانی و عملی از شاد کننده را حقّ او می‌داند و به آن توصیه می‌فرماید.