راهکارهای قرآنی آرامش خانواده

برای رسیدن خانواده به آرامش و آسایش قرآن چه راه‌کارهایی را پیشنهاد می‌کند؟

پاسخ:

در قرآن شریف، خانواده محبوب‌ترین بنیاد اجتماعی معرفی گشته است. برای آنکه از ارزش و قداست این بنیان محبوب پابرجا و محفوظ بماند، خدای متعال برای هر یک از اعضای خانواده، تکلیف، وظایف و حقوقی ^[1] تعیین کرده است که رعایت آن‌ها، موجب دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، خواهد شد.

اولین قدم، اولین راهکار: در فرهنگ قرآن، هدف اصلی از ازدواج رسیدن به آرامش روان و آسایش خاطر، پیمودن طریق رشد، نیل به کمال انسانی و تقرب به ذات حقّ است. ^[2] و این به دست نمی‌آید مگر از طریق انتخاب درست و در دامن همسران برتر. نه با ازدواج گریزی می‌توان به آسایش و آرامش دست یافت و نه با ازدواج‌های نابرابر و طلاق‌های متعدد و متنوع. ^[3] قرآن شریف می‌فرماید: «هوَ الّذی خَلقکم مِن نفسٍ واحده جَعَلَ مِنها زوجها لِیسکن اِلیها...» ^[4] یعنی «او خدایی است که (همه‌ و) شما را از یک فرد آفرید؛ و همسرش را نیز از جنس او قرار داد، تا در کنا او بیاساید.» خود ازدواج باید آرامش روح و زندگی را به همراه داشته باشد و این به دست نمی‌آید، مگر در سایه تفاهم و درک درست از همدیگر و زندگی. درواقع اساس زندگی بر انس و الفت استوار است. ^[5] و این نیست مگر در گروه انتخاب درست.

پدر و مادری که اهل عبادت، نماز، مسجد، دعا، توسل و نیایش باشند، زندگی آرامی خواهند داشت. نقش تربیتی نماز و روزه بسیار بالا است و باعث رونق و صفای خانواده می‌شود. بحث‌هایی چون قرآن درمانی، نیایش درمانی، دعا درمانی، خانواده‌درمانی ^[9] و ... ازجمله بحث‌های روز روان‌شناسان بزرگ است

راهکار عقیدتی و پایبندی به باورها: یکی از زیباترین راهکار، برای دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، آن است که فضای حاکم بر خانواده و نوع نگرش از زندگی، الهی و خدامحور باشد. قرآن شریف، آرامش و آسایش را درگرو نام و یاد خداوند مهرگستر قرار داده است. می‌فرماید: «اَلا بذکرِ الله تَطمَئِنُّ القلوب»^[6] یعنی «آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.» این نکته بر سراسر زندگی سایه افکنده است. فرد، خانواده و جامعه در صورتی می‌توانند به آرامش و آسایش دسترسی پیدا کنند که نام و یاد خدا بر آن حاکم باشد. آرامش روان از بزرگ‌ترین موهبت‌های الهی است. ^[7] که فقط در سایه نام و یاد الهی باید آن را جستجو کرد. اضطراب، استرس، عصبانیت، لاابالی‌گری، شهوت‌پرستی، پایمال کردن حقوق انسان‌ها و بسیاری از نبایدهای اخلاقی، چیزی نیست که با دارو درمان یابد. تنها در پرتو ایمان، باید از آن‌ها پیشگیری و یا درمان کرد. قرآن شریف می‌فرماید: «و هر کس از یاد من روی گردان شود، زندگی (سخت) و تنگی خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور می‌کنیم.»^[8]

به‌هرتقدیر، در پرتو نام و یاد خدا، بندگی و عبودیت نمودن، به‌یقین می‌توان به آرامش و آسایش آرمانی دست یافت. پدر و مادری که اهل عبادت، نماز، مسجد، دعا، توسل و نیایش باشند، زندگی آرامی خواهند داشت. نقش تربیتی نماز و روزه بسیار بالا است و باعث رونق و صفای خانواده می‌شود. بحث‌هایی چون قرآن درمانی، نیایش درمانی، دعا درمانی، خانواده‌درمانی ^[9] و ... ازجمله بحث‌های روز روان‌شناسان بزرگ است.

راهکار اخلاقی و عاطفی: در فرهنگ قرآن، زن به‌عنوان مظهر جمال الهی در چهره انسان نقش‌آفرینی می‌کند. ^[10] قرآن شریف، آرامش و آسایش زن و مرد را در قالب یک راهکار اخلاقی و عاطفی، بسیار زیبا بیان می‌کند؛ می‌فرماید: «و مِن ایاتِهِ اَن خَلَقَ لَکم مِن اَنفسِکم اَزواجاً لِتَسکنوا الی‌ها و جَعَلَ بَینَکم مَوَدَّه و رَحمه اِنَّ فی ذلک لِایاتٍ لِقومٍ یتَفَکرون» ^[11] یعنی: «و از نشانه‌های او این است که همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‌هایی است برای گروهی که تفکر می‌کنند.»

منشأ گرایش مرد به زن و آرمیدن مرد در سایه انس به زن همانا مودت و رحمت است که خداوند بین آن‌ها قرار دارد و این مودت الهی و رحمت خدایی غیر از گرایش غریزهٔ نر و ماده است که در حیوان‌ها هم موجود است. این همان محبت الهی است. ^[12] «محبت،‌ زیباترین جلوه‌ی ایمان است، محبت، متعالی‌ترین رفتارهاست، محبت، پاسخی به گرانقدرترین نیاز فطری انسان است، و در یک کلام، محبت، آمیزه‌ای از گذشت و ایثار، شجاعت و صداقت، حق شناسی و عدالت، صبوری و همدلی و احساس است.»^[13] که در پرتو آن آرامش و آسایش زیبا به دست می‌آید.

از محبت همسران برتر شوند
                         وز محبت برتران همسر شوند ^[14]

قرآن شریف، می‌فرماید: «هُنّ لباسٌ لَکم وَ‌ اَنتم لباسٌ لَهُنَّ»^[15] یعنی «آنان لباس شما هستند و شما لباس آنانید.» درسایهٔ لباس محبت و تفاهم است که آسایش و آرامش خانواده به دست می‌آید و ساختار و نظام خانواده مستحکم می‌شود.

پوشانیدن عیب‌های همدیگر، محرم راز همدیگر بودن، مصون داشتن همدیگر از آفت‌ها و آلودگی‌ها، آرام جان همدیگر بودن، تنوع بخشیدن به زندگی همدیگر، متناسب بودن در ابعاد مختلف زندگی، نزدیک‌ترین همراه و همراز هم بودن، ^[16] و ... همه این‌ها از این تشبیه بسیار دل‌انگیز و دلنواز قرآنی به دست می‌آید که همه این‌ها زمینه‌ساز آرامش و آسایش خانواده هستند... .

بدون اقتصاد سالم، ستون فقرات خانواده می‌شکند و خانواده به آرامش و آسایش دسترسی پیدا نمی‌کند. خانواده فقیر و به دنبال آن جامعه و کشور فقیر، همیشه سرافکنده و شرمنده هستند و نمی‌توانند صاحب قدرت و اقتدار باشند... ازاین‌جهت است که رسول اسلام ^{(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله)} می‌فرماید: «خداوندا نان ما را مبارک فرما»

راهکار اقتصادی: نقش اقتصاد را نباید در تأمین آرامش و آسایش خانواده نادیده گرفت. ازنظر فقهی و حقوقی، اقتصاد در راستای تحکیم بنیان خانواده، نقش اساسی ایفا می‌کند. «آثار حقوق نکاح و پیوند زندگی مشترک، شامل دو بخش قابل توجّه است. بخشی از این آثار دارای جنبه اقتصادی و بخشی نیز متضمن حقوق و تکالیف همسران در روابط فی ما بین است.» قرآن شریف «اقتصاد سالم» را در تحکیم بنیان خانواده و به دنبال آن در دستیابی خانواده به آرامش و آسایش، بسیار مؤثر می‌داند. ازاین‌جهت با یک مهندسی بسیار زیبا، اقتصاد سالم را در ساختار خانواده جاسازی کرده است. مهریه و تأکید بر پرداخت بی‌چون‌وچرای آن، ^[17] هزینه خوراک، پوشاک و مسکن، ^[18] توجه به ثروت ایتام، ^[19] توجه به سهم قانونی مرد و زن در ارث، ^[20] ارزیابی بلوغ اقتصادی یتیمان، پیش از واگذاری ارث به آنان، ^[21] توجه به میراث یتیمان به‌عنوان امانتی سنگین، ^[22] توصیه‌ای اخلاقی در مورد تقسیم ارث، ^[23] توجه به تفاوت مرد و زن در ارث، ^[24] توجه به طبقات میراث بران، ^[25] توجه به استقلال اقتصادی زن، ^[26] و ... ازجمله بحث‌های اقتصادی هستند که قرآن شریف، آن را در راستای تحکیم بنیان خانواده مطرح کرده است... .

خلاصه و نتیجه:

1. اصل ازدواج و توجه به شرایط مناسب آن در انتخاب همسر خیلی مهم است، چون در ازدواج گاهی،‌ «اولین اشتباه، آخرین اشتباه است.»...

2. راهکار بسیار مهم، راهکار عقیدتی و دینی است که به صورت‌های گوناگون انجام می‌گیرد. یاد خدا در چهرهٔ نماز، روزه، دعا و توسل، توکل، تسبیح، انفاق، ایثار و ... .

3. راهکار اقتصادی که در جای خودش بسیار مهم است. بدون اقتصاد سالم، ستون فقرات خانواده می‌شکند و خانواده به آرامش و آسایش دسترسی پیدا نمی‌کند. خانواده فقیر و به دنبال آن جامعه و کشور فقیر، همیشه سرافکنده و شرمنده هستند و نمی‌توانند صاحب قدرت و اقتدار باشند... ازاین‌جهت است که رسول اسلام ^{(صلی‌الله‌علیه‌و‌اله)} می‌فرماید: «خداوندا نان ما را مبارک فرما» ^[27] لذا با مدیریت و برنامه‌های درست و به دنبال آن با تلاش همه‌جانبه و قناعت زیبا، زمینه‌های دستیابی آسایش و آرامش خانواده را فراهم و هموار ساخت. این بود اجمالی از یک تفصیل.

پی‌نوشت‌ها:

[1]. بقره/233.
[2]. افروز، غلامعلی، همسران برتر، ص 24.
[3]. مراجعه شود به کتاب امامی، حقوق مدنی. ج 5.
[4]. اعراف/189.
[5]. تفسیر نور، قم، ج 4، ص 255.
[6]. رعد/28.
[7]. افروز، غلامعلی، همسران برتر، همان.
[8]. طه/124.
[9]. مراجعه شود به کتاب اثر جان کارلسون و دیگران، خانواده‌درمانی، ترجمهٔ شکوه نوایی‌نژاد.
[10]. جوادی آملی، عبدالله، زن در آیینه جلال و جمال، ص 37.
[11]. روم/21.
[12]. جوادی آملی، عبدالله، همان، ص 5040؛ افروز، غلامعلی، همان، ص 32.
[13]. افروز، غلامعلی، همان، ص 32.
[14]. همان، ص 43.
[15]. بقره/187.
[16]. افروز، غلامعلی، همسران برتر، همان، صص 46 ـ 60 و 179.
[17]. نساء/4، 19، 21.
[18]. بقره/233 و نساء/34.
[19]. نساء/2.
[20]. نساء/33 و 176.
[21]. نساء/6.
[22]. نساء/9 ـ 10.
[23]. نساء/8.
[24]. نساء/11 ـ 14.
[25]. نساء/7، 33 و 176.
[26]. نساء/32.
[27]. جعفری، محمدتقی، نیایش امام حسین ^{(علیه‌السلام)} در صحرای عرفات، تهران، ص 90.

منبع: بخش قرآن تبیان